Biomaromlar

Reja: 1. Yer shari sutkalik aylanishi geografik ahamiyati 2. Atmosferaning sun'iy ifloslanishining global oqibatlari Tayanch tushunchalar: sutkalik aylanish, quyosh atrofida yillik aylanish, iqlim mintaqalari, zonallik Yer un bir xil harakat qiladi shulardan muhim geografik ahamiyatga ega bo'lganlari kuyidagilar 1. o'z uki atrofida sutkalik aylanishi 2. Kuyi atrofida yillik aylanishi 3. Yer oy umumiy ogirlik markazi atrofida harakat qilishi Yer o'z uki atrofida g'arbdan sharqka tomon yoki shimoliy kutb tomondan karaganda soat strelkasiga harakati yo'nalishga teskari tomonga aylanadi. o'zi atrofida aylanish vaqti sutka quyoshga va yulduzlarga karab aylanishi mumkin. Yer quyosh atrofida o'z uki atrofida aylangan yo'nalishda aylanganidan quyosh sutkalari Yerning atrofida tulik aylanib chiqishi uchun ketgan vaqtdan salgina uzun bo'ladi. Yerning o'z uki atrofida tulik aylanib chiqish muayyan joy mYeridianidan yulduzning ketma ket ikki marta utishi orasidagi vaqt bilan aniklanadi. Yer shari sutkalik aylanishining geografik ahamiyati nixoyatda katta. yerning quyosh radiaciyasi mavjud fazoda aylanishi uning sharsimon shaklda ekanligi bilan birga tabiatning zonal bo'lishiga olib keladi. Yer o'zi uki atrofida aylanishi Yer yuzasining quyosh nuri ta'sirida hayot uchun kulay ravishda isib va sovib turishga sabab bo'ladi.Yer yuzasining quyosh yoritib turgan tamoni kun davomida muvtadil isiydi tun da esa soy tomon mu'tadil sovi ydi. Yerning o'z uki atrofida aylanishi natijasida ikkita doimiy nuqta kutub hosil bo'ladi .Bu xol sharda kardinatalar turini yashashga ya'ni meridianlar va paralellar ekvator o'tkazishga imkon beradi. Kutblarni tutishini tutashtiruvchi sharlar chiziqlar mYeridian deyiladi. MYeridian tekisligi gorizont tekisligiga tik bo'ladi. Bu ikkala chiziq kesishgan chiziq tush chizigi deyiladi. Bosh mYeridianni aniqlash uchun tabiiy bir belgi yuk. Shu sababli mYeridianning biri shartli ravishda bosh mYeridian deb kabul qilingan. yerning o'z uki atrofida aylanishi asosiy vaqt birligi bo'lgan sutkani hosil qiladi va sutkani ikki asosiy kismga tun va kunga ajratiladi. Sutka organik dunyo evolyuciyasi jarayonida o'simlik va hayvonlarning fizialogik faoliyati moslashib kolgan vaqt birligidir. evolyuciya jarayoni davomida ichki biologik soat sutkaga moslashgan organizmlar tabiiy tanlanib kolgan. Insonning xo'jalik faoliyati ta'sirida atmosfera havosi ifloslanib uning gaz tarkibida o'zgarishlarining ruy berishi iqlimning global masshtabda o'zgarishga olib kelmokda. Atmosfera havosi tarkibida zararli gazlarning eng avval karbonot angidridi miqdorining kupayishi natijasida paranik effekt vujudga keladi. Bunda SO2 gazi quyoshning qisqa to'lqinli nurlarini bemalol Yer yuzasiga o'tkazib yuboradi, aksincha Yer yuzasidan koinotga tarkaladigan uzun to'lqinli nurlanish ushlab koladi natijada sayyoramiz yuzasidagi havoning o'rtacha harorati ortib boradi. Olimlardan M.I. Budinkovning va AmYerika olimlari fikriga ko'ra atmosfera tarkibida antropogen omillar ta'sirida SO2 gazi miqdorining ortib borishi natijasida 2001 yilga borib Yer yuzasi havosining o'rtacha harorati 0,5 0 isiydi. ...