Biosenoz, biogeosenozlar va ekotizimlar ekologiyasi

Reja: 1. Atmosferaning tarkibi va ifloslanishi. 2. Suvning organik hayotdagi va kishlik tabiatidagi ahamiyati. 3. Suv xavzalarining ifloslanishning salbiy oqibatlari va ekologiyasi. Tayanch tushunchalar: Atmosfera tarkibi,sun'iy ifloslanish,tabiiy ifloslanish.Ximiyaviy o'g'itlar pestcidlar bilan ifoslanish.Yadro qurollari sinat Radiaktiv chiqindilar. Atmosfera havosi har xil gazlarning mexanik aralashmasidan iborat bo'lib asosan azot-78,09% kislorod 20,95%,argon 0,99 va karbanat angidrid 0,03%. Atmosfera tarkibida yana geliy,neon,ksenon,kriton,vodorod,ozon,ammiak,yod va boshqalar bo'lib ular butun atmosfera tarkibining 0,01% ni tashkil etadi. yerning sun'iy yuldoshlari,raketalar va kosmonovtlarning ma'lumotlariga ko'ra atmosferaning 100 km gacha kolinligida uning tarkibi yuqorida kayd qilingan gazlardan iborat.100-1200 km balandliklarda atmosfera asosan kislarod va azotdan va undan yuqorida 2500 km bo'lgan kismida geliy gazi 2500 km dan yuqorida esa eng yengil gaz -vodoroddan iborat. Atmosferada gazsimon moddalardan tashqarida shakli kattaligi ximiyaviy tarkibi va fizik xossalariga ko'ra bir-biridan farq kuluvchi mayda zarrachalar-aYerozollar mavjud.Atmosferaning ifloslanishi deganda biz uning tarkibidagi tabiiy holda mavjud bo'lgan gazlar muvozanatining tabiiy va sun'iy omillar natijasida vujudga kelgan har xil gazlar katta zarrachalar radiaktiv changlar suv buglari boshqalar ta'sirida buzilishini xam sifatining o'zgarishini tushunamiz. Atmosferaning tabiiy ifloslanishida kosmik changlar vulkonlarning otilishidan vujudga kelgan moddalar tog jinslari va tuproqning nurashidan vujudga kelgan moddalar,o'simlik va hayvonlarning koldiklari,urmon va dashtlardan yongindan dengiz suvining mavjlanishi bilan havoga chikkan tuz zarrachalari aYeroplanktonlar muhim rol' uynaydi Bu moddalar atmosfera havosida muhim sifatni o'zgarishlarga olib kelmaydi.Koinotdan xar yili 10 t chang atmosferaga tushadi. Atmosferaning sun'iy ifloslanishi.X1X asrning ikkinchi yarimidan boshlab dunyoda xususan intesiv rivojlanishi atmosferaning sun'iy ifloslanishini tezlashdi.Atmosferaning sun'iy ifloslanishiga avtomobil transporti (40%) enegetika sanoati (20%) ikkinchi o'rni korxona va tashkilot ishlab chiqarishi uchun urinni (14%) egallaydi.qishloq xujaaligi ishlab chiikarishi,maishiy kammunal xo'jalik va boshqalar zimmasiga esa atmosferaning sun'iy ifloslanishining 26% ni to'g'ri keladi.hozir Yer kurrasida kishilarning xo'jalik faoliyati bilan bog'liq holda atmosfera xar yiliga 500 mln.t atrofida oltingugurt gazi (SO) sul'fid oksidi,azot oksidi karbanat angidrid va pestidcitlar chikarimokda. Bulardan tashqari cement,kumir,metallurgiya va boshqa sanoat korxonalaridan kuplab atmosferaga kul,rux,kurgoshin mis,chang va boshqa qattiq moddalar chikarilmokda Shuningdek katta maydonlarda urmonlarga urmonlarni kesib Yerlarni xaydash tufayli tuproq Yeroziyasi va defmociyasi kuchayadi,urmon-utloklarda yongin kupayadi.qishloq xo'jaligida pesticidlarni kuplab ishlatish oqibatida atmosfera tarkibi chang tutun,kuruklar zaharli ximikatlar miqdorining kupayishiga olib keladi. O'zbekistonning asosiy daryolari Ma'lumotlarga ko'ra atmosfera tarkibidagi changlar miqdori X1X asr oxiriga nisbatan 20% kupaydi. Sunggi yillarda atmosferaning ifloslanishida transport solmogining ortishini kuramiz. Chunki avtomashina ,samolyot,teplovoz,qishloq xo'jalik moshinalari. 2.Yer kurrasidagi suvlardan iborat bo'lgan kobik gidrosfera deb yuritiladi,unga sayyoramizdagi xamma suvlar okean dengiz,kul,daryo,muz,botkoklik va 5 km chuqurlikkacha bo'lgan Yer osti suvlari kiradi.Yer yuzasida suv miqdorining 93,96% ini kura okean va dengiz ...