Farg'ona vodiysida ekologik muammolar

Farg'ona vodiysida ekologik muammolar REJA: 1.Farg'ona vodiysida suv resurslari. 2.Farg'ona vodiysida yer tekislash ishlari. 3.Sug'orish suvi va uning keltirilmalari. 4.Xulosa. Fargona vodiysi murakkab to'lqinsimon-kutarilma notekis relefga ega. Shu sababdan katta x,ajmda yer tekislash ishlari amalga oshirilgan va yana ularga ehtiyoj katta. 1^adimda xam dehqonlar yer tekislash ishlarini bajargan-lar. Mikrorelef va kisman mezorelef balandliklari kul bilan kesilgan va kesilgan tuproq pastk^amliklarga yotkizil-gan. Tekislash ishlarining x;ajmi kamrok bo'lishi uchun, su-gorishni kuprok, uk.arik. va juyaklar yordamida joyning me-zorelefiga moslashtirganlar (Stets V.M., 1949). Yangi uzlashtirilgan erlarda tuproq unumdorligi yer tekis-lash ishlariga to'g'ridan-to'g'ri boglsh. Yemon tekislangan may-dgshdyarning balaid joylarida tuelar ko'p miqdorda tuplana-di, past joylarida esa namlik ortikcha bo'ladi, xar ikki holda X.am o'simliklar ^iynaladi, suliydi va kuriydi (Komi-lov O.K., 1985). Arzik tuproqli maydonlarda esa poto'g'ri sr Tekislashning ikkita asosiy tipi mavjud: 1. Joyning umumiy tabiiy nishabini saklagan holda alohida tepalik va pastliklarni yu^otib yer tekislanadi. Yer tekislashning bu tipi tuproqlari shurlanmagan ^ududlarli i ng kullani-lishi mumkin. 2. Maydonlarni zinasimon gorizontal tekis­langan kartalar shaklida tekislash. Yer tekislashnin]' bu ti-pida maydonlar gorizontal tekislanadi, tabiiy nishablik yuk. k.ilinadi, umumiy nishablik bo'yicha zinasimon ko'rinish-la doimiy marzalar ski vaqtinchalik ukariklar bilan aj-ratiladi. Bu tipdagi yer tskislashdan shurlangan tuproqli donlarni tekislashda foydalanadn, u ko'p asrlar davo-mida dehqonlar tajribalaridan utgan. Yer tekislash usullari ko'p, keng tarkalgailari; 1) maydon-ning tepa va baland joylarini uzluksiz kssib, past joylar-ni tuldirish; 2) tepa va balandliklarni kesib, pastliklar­ni tuldirishningtasma (kulisa) usuli. Birinchi usulda tup-ijning ustki qatlamlari kesib yuboriladi. Ikkinchi usul-M esa balandliklar tasmasimon ko'rinishda bir kismi ke- b suriladi, ikkinchi kismi tekislanadi. 3) tuproq yuzasi-mgi chirindili ^atlam surib tuplanadi, keyin uning osti- |gn gruntlar kesilib, baland-pastliklar tekislanadi. ungra tekislangan yuza ustiga oldin tuplangan chirindili uzrok yoyiladi. Odatda, tuproq-grunt katlamlarning yuzasi bilan yer yuza- i relefida muayyan moslik bo'ladi. Bu moslik sizot suvla-YeING joylashish chuqurligi va satx.ida xam saqlanadi. Malumki, Shoximardon-Isfayramsoy konus yoyilmala-ri yuzasi uchun yassi radial kutarilma va radial keng (botik-lik) pastkamliklarning almashiib kelishi, konuslar ora-ligi pastkamliklari va kul-prolyuvial tekislik uchun mezo­na mikrorelef shakllarining keng tarkalganligi xarakter-li. Ular tuproq koplami majmuasini yuzaga keltiradi. Gips va karbonatlarning tuproq kesimi buypab turli si-fat va miqdoriy ko'rinishlarda, turli chuqurliklarda tupla­nishi majmualilikni yanada kuchaytiradi. ^ududni uzlash-tirish davrida, kupincha yer tekislash qoidalariga amal ki-linmagan holda bajarilgan katta xajmli yer tekislash ish-lari natijasida relefning kabarik elementlari kesilgan, botik elementlari esa kumilgan. Natijada balandlik va kutarilmalar urnida tuproq kesiminingunumsiz qatlam la­ri, jumladan, berch, arzikli. gley-balchikli qatlamlar va tub jinslar ochilib kolgan. Botik joylarning tuproq qatlami keltirilma tuproq, gips va kum yoki ular aralashmasidan ...