Insonning geografik muhitga ta'sirining asosiy shakllari va ekologik sharoit

Reja: 1) dehqonchilik, Yaylovlarga mol bokish, sanoat chikindalari. 2) Yangi ximiyaviy moddalarning yaratilishi. 3) Tabiiy resurslardan intensiv foydalanish dehqonchilik mikroiqlim o'zgarishi, nisbiy namlik noto'g'ri foydalanish, landshaftlarning o'zgarishi moddalar almashinuvida, sanoat chiqindilari. Tabiiy resurslar turlari Fan texnika taraqqiyot etgan sari insonning tabiatga ta'sir etish yo'llari va shakllari juda kupayib tabiatda miqdor o'zgarishigina emas, balki sifat o'zgarishlari xam vujudga kelmokda. Insonning tabiatga kursatadigan xilma xil ta'sirlariga karab ularni quyidagi guruhlarga bo'lish mumkin. dehqonchilik yaylovlarda mol bokish, sanoat ishlab chiqarishning intensivlantirish, yangi ximiyaviy moddalar yaratish, urbanizaciya, urmon xo'jaligi, har xil qurilishlarning kengayishi, tabiiy resurslardan foydalanish hamda iste'mol qilish va repracion foydalanish. 1) dehqonchilik natijasida eng avvalo o'simliklar va hayvonot dunyosida keskin o'zgarishlar yuz beradi hamda suv balansiga, biologik modda almashinuviga ta'sir etadi. Olimlarning ma'lumotlariga ko'ra Yerlarni xaydash dunyoda o'simliklar xozonrezgisi xaydaladigan Yerlarga nisbatan 42% kam tuplanmokda. Yerlarni noto'g'ri foydali, sugorish tufayli tuproq Yeroziyasi sodir bulmokda. Yerlarni sugorib dehqonchilik qilish antijasida mikroiqlim o'zgarishi vujudga keladi. Natijada nisbiy namlik 8-10% dan 35-49% ga ortadi radiacion balansi uzgaradi. Yerlarni noto'g'ri sugorish natijasida ikkilamchi shurlanish vujudga keladi. Bu esa ekinlarning hosildorligini (paxta hosildorligini 50-60%, jo'xorini 40-550% bugdoy 50- 60%) dan ortik ximiyaviy preparatlar yiliga 4 mln,t. Atrofida zaharli ximikatlar ishlatilmokda. Natijada bu zaharli ximikatlar tuproq, suv, havo, o'simlik orqali hayvon va inson organizmiga utib tabiatda modda almashinuvida aktiv ishtirok etadi oqibatda ekologik sistemaning buzilishiga sabab bo'ladi. 2) Yaylovlarda mol bokish natijasida xam atrof muhit o'zgarishlari sodir bulmokda. Noto'g'ri foydalanishdan landshaftlarda salbiy o'zgarishlar yuz bermokda. Chorva mollarini surunkasiga bokish o'simlik koplami tuyoklar bilan ezib, tuproq holatiga salbiy ta'sir etadi, yomgirlarda yuvilish tezlashib sharlar hosil bo'lishi kuchaydi. 3) Urmonlar tabiatda modda almashinuvida aktiv ishtirok etib, tabiat muvozanatini saklab turishda muhim rol' uynaydi. Urmonlar nisbiy namlikning 5-11%ga oshiradi. 1 gektar urmon 2t korbonad angidridni yutib atmosferaga 10-11 mlrd m3 kislorod ishlab chikadi. 4) Tabiatning ifloslanishida sanoat chiqindilari xam katta ahamiyatga ega. Sunggi yillarda A.Navikov ma'lumoti bo'yicha sanoatda atrofga 400-4200 mln.t. chiqindilar, tabiiy enYergiyadan 17500-17600 mln.t. chiqindilar, 1600 mlrd.t. tashlandi suvlar chikarilmokda. Yangi ximiyaviy moddalar yaratilishi. Agarda 1945-1959 yillari 1 mln.har xil ximiyaviy modda yaratilgan bulsa 1960-1969 yillar 1,2 mln yangi ximiyaviy birikma kashf kilindi. hozir Yer kurrasida har xil 40 mln .t. Atrofida sintetik modda ishlab chikarilmokda. Ular deyarli parchalanmaydi. 6) Tabiiy resurslardan intensiv foydalanish jon boshiga iste'mol kilinadigan (moddalar) matYeriallar o'sishiga sabab bulmokda. Agar 19 40 yil jon boshiga iste'mol kilinadigan matYeriallar 7,4t 1960 yil 14,3 t tashkil etadi 200 yil 35-40 t ga etadi. hozir dunyo bo'yicha kuruklik ...