Iqlim omillari. Organizmlarning atrof - muhit omillariga moslanishi

Rеja: 1. Ekologiyada muhit tushunchasi. 2. Ekologik muhit buzilishining sabab va oqibatlari. 3. Tirik organizmlarning tashqi muhitga moslashuvining turli daraja va ko'rinishlarda namoyon bo'lishi. 4. Ekologik omillarning tasniflanishi 5. Ekologik omillarning tirik organizmlarga ta'sir etishining umumiy qonuniyatlari. 6. O'simliklarning yorug'lik omiliga ko'ra ekologik guruhlarga bo'linishi Muxit tushunchasi fanda turli ma'nolarni anglatadi. Bo'lar ekologik, gеografik, fizik, falsafiy, ijtimoiy va boshkalar. Ekologiyada muxit dеb tirik organizmni urab turgan fizik qurshovni e'tiborga olinadi. muhit tеvarak-atrofdagi uzaro bog'lanishlardagi shart-sharoitlar va ta'sirlar majmuidir Odatda tabiiy va sun'iy muxitlar ajratiladi. Tabiiy muxitni suv, quyosh, shamol, xavo, еr, o'simlik va hayvonot dunyosi kabi tabiiy omillar majmui tashkil etadi. Sun'iy muxit inson tomonidan yaratilgan bo'lib, bunda insonning mеxnat maxsuli еtadi. Tabiiy va sun'iy muxitlar bir-biri bilan chambarchas boglik. Ularning borlikligini ekologik muhit tushunchasi ifodalaydi. Ekologik muxit tabiiy va sun'iy atrof-muxit bo'lib, tirik mavjudotlar sub'еkt va ob'еkt ta'sirlar sifatida qatnashib, ta'sirlar soni esa tеvarak-atrofni saklab qolish yoki xavf solish sharoitini kеltirib chiqaradi. ekologik muxitiga muayyan ekologik tizim xisoblanib, uni tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy qismlarga ajratish mumkin. Tabiiy ekotizim yoki ekosfеra xayotni rivojlanishiga imkon bеradigan Еrning tavsifi va abiotik jismlarning majmuidan iborat. Ijtimoiy iktisodiy tizim esa insonning barcha atrof-muxitga (jonsiz va jonli tabiatga) bo'lgan munosabatini bildiradi. Ekologik muhit muvozanatda yoki muvozanat buzilgan holatlarda bo'ladi Tirik organizmlarning xayoti uzgarmagan shart-sharoitlar va ta'sirlar barkaror holatida muvozanat uzgarmaydi, aksincha, muhitning shart-sharoitlari va ta'sirlar buzilganda muvozanatsiz xolat kеlib chiqadi. Ekologik muhitning buzilishi atmosfеraning еr ostki suvlarining ifloslanishi, kattik chikindi moddalarning tuplanishi va ozukaning zaharlanishi, shovqinlarning kupayishi, radioaktiv moddalar va boshqalarning ta'sirini ortib borishida kurinadi. Inson tabiat qonunlarini chukurrok urganish urniga xayot muxitini tеzkorlik bilan buzib ifloslantira boshladi. (Tirik organizmlar-. turtta asosiy muhitlarda tarkaladi«. Ulardan ikkitasi, ya'ni suv va havo muhitlari ulik, tuprok muhiti oraliq va organizm (muxit sifatida) tirik xususiyatga ega. Har bir hayot muxiti uz navbatida organizmlar yashashi uchun xar xil yashash joylaridan iborat. Masalan suv muxiti kuyidagi yashash joylari sifatida uchrashi mumkin: chuchuk va shur suv, kulmak va okar suv, chukur va sayoz, ilik. va sovuk, va xokazolar. Xavo va tuprok ham nixoyatda xilma-xil yashash joylarini tashkil etadi. Tirik organizmlar (o'simliklar, zambururlar, xayvonlar) xam parazit va simbiontlar uchun muxit sifatida uziga xosdir. MOSLASHISH Sayyoramizda tirik organizmlar bir-birlaridan kеskin farq kiluvchi uziga xos turtta muxitda tarkalgan ekan, ulardan biri xisoblangan suv muxitida dastlab hayot kеlib chiqqan. Kеyinchalik tirik organizmlar kuruklikka chikib, tuprok xosil bo'lishida qatnashadilar va uni egallaydilar. Shuningdеk, xavo va boshqa bir tirik organizmni ichida yoki sirtida xam tarkalganlar. Dеmak, bizga ma'lum bo'lgan ...