Mintaqaviy ekologik muammolar va ularning kelib chiqish sabablari

Mintaqaviy ekologik muammolar va ularning kelib chiqish sabablari. REJA: 1. Global ekologik muammolar va ularning kelib chiqish sabablari. 2. Ekologik muammolarning salbiy oqibatlari. 3. Turli ekologik kasalliklarning kelib chiqishi. 4. Muammolarning yechimi va yo'llari. Tayanch tushunchalar: global muammolar, dunyo issiqxonasi, ozon tuynuklari, cho'llashish, sho'rlanish muammolari, ichimlik suvi muammosi, ekologik kasalliklar. Keyingi yillarda sayyoramizning ekologik holati qanday o'zgarishlarga uchramoqda? Bu masala nafaqat soha mutaxassislarini, balki har bir kishini qiziqtiradi, chunki har bir insonning hayoti tabiatdagi sodir bo'layotgan o'zgarishlarga juda boliqdir. Televizor ekranidan, radio, gazeta va jurnallar orqali deyarlik har kuni sayyoramizning u yoki bu burchagida sodir bo'layotgan ekologik faloqatlar haqida noxush xabarlar kelib turibdi: - Atmosfera havosi global darajada isimoqda, - Antarktidadagi muzliklar emirilib, erib ketmoqda, - Ba'zi mamlakatlarda suv toshqinlari sodir bo'lmoqda, - Okean suvlarini isishidan to'fonlar paydo bo'lmoqda, - Ozon tuynugi borgan sari kengaymoqda, - Ichimlik suvi kamayib bormoqda, - O'rmonlar maydoni qisqarib bormoqda Aholi soni inson paydo bo'lgandan 1830 yilgacha 1 mlrd.ga etgan bo'lsa, 1830 yildan 1930 yilga qadar 2 mlrd.ga, 1930 yildan 1960 yilga qadar 3 mlrd.ga, 1960 yildan 200 yilga qadar 6 mlrd.ga etdi. Shu darajada ko'payish davom etaversa, XXI asr o'rtalarida sayyoramizda aholi soni 12-14 mlrd.ga etishi mumkin. Odam sonining ko'payib borishi sayyoramizda yangi ekologik muammolarni kelib chiqishiga sabab bo'ladi. Atmosfera havosining YEr yuzasi sathidan 15-25 km balandlik qismida mavjud bo'lgan ozon qatlami Quyoshdan keladigan ultrabinafsha nurlarni yutib, YErdagi tirik organizmlarning hayotini muhofaza qilib turibdi. XX asrning 70-80 yillarida sayyoramizning har xil mintaqalari ustida ozon tuynugi sodir bo'layotganligi haqida olimlar ma'lumot berishdi. Rossiyalik olimlar Antarktida ustida 25 mln. km2 kenglikda ozon qavatini siyraklashganligi haqida yaqinda (2004 yil) xabar qilishdi. Ma'lumki sayyoramizning quruqlik yuzasining 40 mln.km2 maydoni quroqchil-arid hududlardan iborat. Dunyo aholisining 15% dan ortii (800 mln. kishi) aynan shu mintaqada istiqomat qiladi. Suoriladigan erlardagi sho'rlanish, tuproq eroziyasi natijasida erlarning unumdorligi yo'qolmoqda. Yaylovlarda tartibsiz mol boqilishi, dov-daraxtlarning o'tin va boshqa maqsadlarda ayovsiz kesib yuborilishi yaroqsiz yerlar maydonini uzluksiz kengayib borishiga sabab bo'lmoqda. Cho'llanish jarayonini keltirib chiqaruvchi sabablarning salkam 90% i inson faoliyati tufayli sodir qilinmoqda. Inson faoliyati tufayli yiliga 21 mln.ga yer yaroqsiz holga kelmoqda, 6 mln.ga suoriladigan yer cho'l tusini olmoqda, suoriladigan erlarning 90 mln.ga sho'rlanishga uchragan. XX asrning keyingi choragida faqat cho'llanish jarayoni natijasida qishloq xo'jalik mahsulotlarining yo'qotilishidan ko'rilgan zarar miqdori 520 mlrd. AQSH dollariga etdi. Kelgusida cho'llanish kengaymasligini oldini olish uchun ixota daraxtlari ekish va boshqa amaliy tadbirlar ko'rilmoqda. Yer sharidagi namtropik o'rmonlar sayyoramizning o'pkasi hisoblanib, atmosfera havosidagi kislorod muvozanati aynan mana shu ...