Namlik va uni tirik organizmlarga ta'siri

Reja: Sayyoramizdagi suv muhitlari. Suv muhitining fizikaviy va kimyoviy xususiyatlari. Suvda yashovchi o'simliklar va hayvonlar, ularning muhit sharoitiga moslashuvi. Suvning tirik organizmlar uchun ahamiyati. Usumlik va hayvonlarni suvga talabini xilma-xilligi. Sovuk namlik va sovuk kuruk havoda hayvonlar organizmida modda almashinuvi. Namlikni mavsumiy o'zgarishi. Gigrofil, kserofil va mezofil organizmlar haqida. Suvni sayyoramizdagi holati haqida tushuncha beriladi, uni erituvchanlik xususiyati tufali barcha tirik organizmlar uchun muhim ahamiyatga egadir. Suv hayvon va o'simlik hujayralarini asosiy kismini tashkil etib, uning borligi tufayli biokimyoviy jarayonlar, assimilyatsiya va dissimilatsiya , nafas olishlar utadi. o'simlik va hayvon organizmini hayot faoliyati kuchayganda uning tanasida suv miqdori ko'p bo'lib, faoliyati pasayganda ( tinim davrida) suv kamayadi, ammo butunlay bulmay kolmaydi. Yer yuzasidagi arganizmlar tanalaridan doimo suv yukotib turadi, ammo ular suvni kabul qilish va tejab sarflash xususiyatlariga xam ega. Bu ularning anotomo- morfologik va fiziologik xususiyatlariga bog'liq. o'simliklar rivojini har xil davrida har xil miqdorda suv talab qiladi. Masalan : gallasimonlar urugi, o'sish davriga karaganda kamrok talab qiladi. Agar o'simlikka namlik etmasa buyi past bo'ladi, hosildorligi kamayadi. Saxro o'simliklari kam namlikka moslashgan. Urmondagi o'simliklar esa havoda suv parlarini yuqorirok miqdorda bo'lishini talab qiladi. hayvonlarda suv kabul qilinishi va suv almashinuvini boshqarilishi yashash joyiga karab har xil bo'ladi. Namlikni kursatgichi deb havoni absalyut namligi va nisbiy namligi olinadi. Absalyut namlik 1m3 havodagi gaz (par) holatidagi suvning gramm miqdori. Nisbiy namlik biror aniq temperaturada havoni suv parlari bilan to'yinganligini kursatib, maksimal namlikka nisbatan % hisobida kursatadi. Bu nisbat quyidagi formula bilan belgilanadi: R=PPSx100, R- nisbiy namlik; P va PS - muayyan temperatura absalyut va maksimal namlik. Chunki havo harorati oshishi bilan parlanish kuchayadi. Yani har xil temperaturada havoni nisbiy namligi uzgaradi. Malumki sovuk, namlik havoda issiqlik o'tkazish yaxshilanadi. Bunday muhitda poykiloterm hayvonlarda modda almashuv sekinlanib gomoytermlarda kuchayadi. Sovuk, kuruk havoda organizim sovush sekinlashadi, chunki kuruk havoni issiqlikni o'tkazish namli havoga nisbatan kam. Kuruk va issik havoda organizmdan parlanish kuchayib, termoregulyatsiya yaxshilanadi. Masalan: uzimizning chul havosida namlik issik havoda esa parlanish kamayadi, tana haroratini boshqarilishi yaxshi utmaydi (odamlarni namli issik joyda kiynalishi). Uzgarib turuvchi havo harorati va namligiga karab har xil turlar o'ziga xos muhitni tanlaydi. Bazi mintaqalarda namlik mavsumiy uzgaradi (uzimizda). Shunga karab bahorda efemer o'simlik va hayvonlarni rivojlanishi faollashadi. Bazi yillari uzoq vaqt kurgokchilik bo'lganda o'simlik va hayvonlar ulib ketishi mumkin. Ayrim joylarda namlik doimo bir xil bo'ladi (tropik mamlakatlarda). Xaddan tashqari namlik yuqori bo'lganda o'simlik va hayvonlar hayotiga salbiy ta'sir etadi. hayvonlarga namlik bevosita yoki bilvosita ta'sir etadi. Shunday ...