Ozon qatlami

Ozon qatlami Ozon qatlami Yer atmosferasining qismini tashkil qiladi va yuqori konsentratsiyadagi ozonni (O3) saqlaydi. Ushbu qatlam taxminan 93 foizdan 99 foizgacha quyoshning o'tkir ultrabinafsha nurlarini yutadi. Agar bu qatlamdan ultrabinafsha nurlari to'liq o'tsa, Yerdagi hayotga yakun yasashi mumkin. Ozon qatlamining katta qisimi stratosferaning quyi ya'ni, Yer yuzasidan 10 dan 50 kmgacha bo'lgan masofada joylashgan. Ozon qatlami azot oksidi, atomar xlor va brom kabi ozod radikalli katalizatorlar tufayli yemirilishi mumkin. Vaholanki, vulqon aerozollari, xlor va brom konsentratsiyalarining so'nggi o'nyillikda xlorning organik birikmalarining ko'p miqdordagi tashlamalarining hisobiga, ayniqsa, asosiy namunada sovutgich uskunalari, havo almashtirgich qurilmalari, yong'inga qarshi kurarshishda samarali bo'lgan yong'in o'chirish moddalarida, qishloq xo'jaligidagi dezinfeksiya tadbirlarida va meditsina jihozlarini sterillashda ishlatiladigan aerozollarda, reaktivlarda va ko'pchilik boshqa sohalardagi ishlatiladigan xlorftoruglerod (XFU) va bromxloruglerodlar kabi ozon yemiruvchi moddalarning tabiiy va sun'iy manbalari mavjud. Bu stratosferadagi yashab qolish salohiyatiga ega ega bo'lgan juda stabil bo'lgan birikmalar, qachonki, ultrabinafshanurlari ta'siri ostida xlor va brom radikallari ozod bo'ladi. Undan keyin har bir radikal ozonning yemirilishi reaksiyasi zanjirini katalizlashtirishi mumkin. Xlorning bir atomi ozonning 100 molekulasiga ta'sir etishi mumkin. Bu ozon molekulalarining ultrabinafsha nurlari ni yutib qolish uchun yetarli bo'lmaydigan buzilishlarga olib keladi. Ozon yemiruvchi moddalarning atrof-muhitga ta'siri birinchi marta 1980 yilning o'rtalarida Antarktida ustidagi stratosferadagi ozon qatlamining 1975 yildagi holatiga nisbatan 60-70 foiz kamayishining kuzatilishi bilan aniqlangan. Umumiy kenglikda ozon qatlamining taxminan 3-6 foizga siyraklashgan.ozon qatlamining siyraklashishi natijasida, ultrabinafsha nurlarining ortishi oqibatida, Yer yuzasi bu nurlarning yetib kelishi, o'z navbatida aholi salomatligi va ekologiya bilan bog'liq muammolarni ortishiga olib keladi. Xususan: teri raki, o'simliklarning shikastlanishi, shu jumladan o'simlik mahsulotlarini yetishtirilishining kamayishi, fotosintez jarayonlarining susayishini chaqiruvchi plankton va fitoplankton kabi okeanning xilma-xilligining muhim turlarining kamayishiga olib keladi. Fitoplanktonlarning qisqarishi global isishga ta'sir etadi. Ma'lumki, ular okeandagi uglerod zahirasini tashkil etishda muhim rol o'ynaydi. Ozon qatlami yemirilishi inson salomatligi va qishloq xo'jaligi sohasidagi ishlab chiqarishga ta'siri tufayli hukumatlararo choralar 1985 yilda ozon qatlamini muhofaza qilish haqidagi Vena konvensiyasiga qabul qilindi, 1987 yil 16 sentyabrda esa, ozon qatlamini yemiruvchi moddalar bo'yicha Monreal protokoliga kiritilgan. Ushbu ikki hujjat zon yemiruvchilarni ishlab chiqarilishi va ulardan foydalanishni bosqichma-bosqich qisqartirishga yo'naltirilgan. Shuningdek, sanab o'tilgnan xalqaro kelishuvlarda belgilangan choralar o'ziga, ozon yemiruvchi moddalar va tarkibida ular mavjud bo'lgan mahsulotlarni importi va eksporti ustidan nazorat o'rantilishini ham oladi. Hozirgi vaqtda, Vena konvensiyasi tomonlari 196 davlatni Protokol tomonlari 16 mamlakatni - ulardan 192 tasi London, 189 tasi Kopengagen, 175 tasi Monreal va 156 tasi Pekin tuzatmalarini ratifikatsiya qilganlarni tashkil etadi. Har yili 16 sentyabr Monreal ...