Parazitlarning morfologik adaptatsiyalari

Parazitlarning morfologik adaptatsiyalari Reja: Parazitlarning gavda shakllarining turli-tumanligi. Parazitlarning gavda o'lchamlari. Parazitlarning rangi. Parazitlarning yopishish organlari va ularning turli-tumanliligi. Parazitlarning yashash tarziga binoan morfologik adaptatsiyalari Parazitlarda mavjud bo'lgan moslasha olish qobiliyatining (imkoniyatining) yashirin holda saqlanishi va uning yuzaga chiqishi hayvonlar olamining boshqa bironta guruhida bunchalik shiddat bilan namoyon bo'la olmaydi. Parazitlik bilan o'tuvchi hayot tarzining o'ziga xosligi shundan iboratki, ushbu hayot jarayoni turli-tuman ko'rinishlar va o'zgarishlarga olib keladiki, bunday adaptasiyalar organizmning tashqi va ichki organlari tuzilishida chuqur iz qoldirib, yangi belgi va xususiyatlarni yuzaga keltiradi. a) Gavda shakllarining turli-tumanliligi. Aksariyat ektoparazitlarda gavdaning orqa va qorin tomonga qarab yassilanishi umumiy belgi hisoblanadi gavdaning bunday yassilanishi parazitning xo'jayin tanasiga yaxshiroq o'rnashib olish imkonini beradi. Ushbu fikrning to'g'riligini tasdiqlovchi bir qator dalillarni keltirish mumkin. Masalan, infuzoriyalardan trixodina (Trichodina), xilodon (Chilodon), kerona (Kerona) larni, barcha monogenoidlarni, ayrim parazit nemertinalar (Malacobdella), zuluklar (Hirudinea), kanalar, qandalalar, bitlar va boshqalar gavdasining yassilashganini ko'rish mumkin. Ushbu hayvonlardagi bu belgi kelib chiqishi turlicha ekanligini payqash qiyin emas. Ayrim guruhlarida tananing yassi shaklda bo'lish belgisi erkin yashovchi ajdodlaridan o'tgan belgi bo'lib, ularni parazitlik bilan hayot kechirish tarziga osongina moslashishini ta'minlagan. Masalan, karp baliqlarining terisida ektoparazitlik qiluvchi Chilodon cuprini infuzoriyasi avlodining erkin yashovchi turlarini gavda shakli aynan yassilashgan bo'ladi. Xuddi shuningdek, Kerona infuzoriyasi avlodining barcha erkin yashovchi turlari ham parazit turiga o'xshab yassilashgan gavda shakliga ega. Demak, parazitlardagi yassi shakl ularning parazitlik haytidan kelib chiqqan emas, balki erkin yashovchi ajdodlaridan o'tgan belgi deb qarash lozim. Monogenoidlardagi gavdaning yassilik belgisi ham ularning erkin yashovchi ajdodlari bo'lmish turbellariyalardan o'tgandir. Xuddi shuningdek, so'rg'ichlilar gavdasining yassilik belgisi ham ularning erkin yashovchi ajdodlaridan o'tganligiga shubha qilmaslik kerak. Lekin Malacobdella, Myzostomida, Hirudinea, Branchiura kabi turli guruhlardagi parazitlarning ajdodlarida yassi shakldagi gavda umuman bo'lmagan. Aksariyat hollarda, gavdaning dorzoventral tomonlarga qarab yassilanishi shu hayvonlarning xo'jayin tanasiga to'laroq yopishib (birlashib) olish imkonini beradi. Ikki yon (lateral) tomonga qarab yassilanish esa aksariyat burgalarda hosil bo'lgan. Bunday yassi shaklning paydo bo'lishi ularning xo'jayin tanasidagi soch tolalari orasida osonlik bilan harakatlanish imkonini beradi. Ektoparazitlarda gavdaning qisqarishi yoki cho'zilishi haqida gap yuritiladigan bo'lsa, ko'pincha parazitlik hayotda gavdaning qisqarishi tomonga borish tendensiyasi kuzatiladi. Masalan, parazit nemertinalardan Malacobdella, polixetalardan Myzostomida o'zlarining erkin yashovchi turdoshlaridan ancha kalta gavdaga ega bo'ladi. Parazit kanalar va qisqichbaqasimonlar esa erkin yashovchi turlariga nisbatan kalta va keng gavdaga ega bo'ladi. Ko'pgina ekto va endoparazitlarda gavdaning kichrayishi bilan birga segmentasiyaga ega bo'lgan turlarida yana segmentlar orasidagi chegaralarning silliqlanishi ham kuzatiladi. Bunday hol Myzostomida avlodining turlarida aniq ifodalangan bo'ladi. Parazit qisqichbaqasimonlarda esa tashqi segmentlar ...