Populyatsiyalar ekologiyasi

Populyatiyalar ekologiyasi Reja: 1. Landshaftshunoslik tabiiy geografiyaning bir kismi ekanligi 2. Tabiatning ajoyib obyektlari territoriyalarini muhofaza qilish, ekologik holati Landshaftshunoslik hozirgi zamon tabiiy geografiya fanining bir tarmogi hisoblanib barcha tabiiy komponentlarni landshaft kobigi, geografik mintaqalardan tortib eng kichik komplekslargacha ya'ni adir, kir, soy, takir, shar kabilarga bo'lgan komplekslarni o'rganadi. Landshaft bu geografik kobikning tabiiy taraqqiyoti davomida vujudga kelgan o'zaro ichki aloqalar va birliklarga ko'ra boshqa joylardan farq kiladigan tabiiy chegaralariga ega bo'lgan tabiiy tYerritorial komplekslardir. Landshaft kobigini tashkil etuvchi tabiiy komponentlar rel'f, tog jinslari, Yer osti va Yer usti suvlari, tuproq, iqlim. Tirik mavjudotlar xususiy qonuniyatlar asosida rivojlanadi. Lekin ularning o'zgarishi va rivojlanishi bir biridan ajralgan holda emas balki o'zaro uzviy aloqada sodir bo'ladi. Landshaft kobigini hosil qiluvchi komponentlar bir biri bilan aloqada bo'lib ular orasida doimiy ravishda modda va hodisa landshaft kobigining yaxlitligini kursatadi. Landshaft kobigini hosil qiluvchidan birortasi insonning ta'siri natijasida o'zgarish sodir bulsa, albatta ikkinchisiga ta'sir etib uzgartirib yuboradi. Natijada butun landshaft kobigi xam salbiy o'zgarishlarga uchraydi. Misol: urmonlarni noto'g'ri kesish natijasida tuproqda namlik kamayadi, tuproq Yeroziyasi boshlanadi, urmon ekologik sharoitiga moslashgan hayvonlar yukoladi. Shamol kuchayadi. Yoki Yerlarni noto'g'ri sugorish tufayli tuproq qayta shurlanadi tuproqning unumdor kismi yuvilib ketib sharlar hosil qiladi. Landshaft kobigi yoki ayrim tabiiy tYerritorial komplekslar komponentlari shunchalik nozikki antropogen omillar ta'sirida uning uzgaruvchan elementlarida salbiy o'zgarishlar juda xam tez yuz beradi. Masalan: o'rta Osiyo chullarida antropogen omillar ta'sirida o'simliklar tezda ko'rib shamol kumlarini harakatga keltirib barxonlarni vujudga keltiradi. Lekin bu antropik omillar ta'sirida vujudga kelgan kuchma kumlarni fetomelaraciyalab mustahkamlash uchun bir necha yil talab etiladi. Shu sababli tabiiy landshaftlar ta'sir etib, uni o'zgarish jarayonlarini olidindan prognoz qilish talab etiladi. Bu esa landshaftlarning tabiiy xususiyatlarini rivojlanish qonuniyatlarini puxta o'rganish katta amaliy ahamiyatga ega ekanligini isbotlaydi. Kishilik jamiyatining butun xo'jalik faoliyati konkret tabiiy tYerritorial komplekslarda utadi. Landshaftlarni muhofaza qilish va ekologik holatini yaxshilash uchun kuyidagilar eng muhim: tabiatning tirik joylarini o'z xolicha saklab qolish uchun qo'riqxonalar rezYervatlar tashkil etish ba'zi tabiiy obyektlarni xalq parklari, zakazniklar aylantirish ajoyib tabiiy obyektlar hisobga olish va antropogen landshaftlarni rekultivaciya qilish. Landshaft elementlari inson yashaydigan konkret muhit hisoblanib, uni xar qanday kungilsiz nooqilona o'zgarishlar hamda ifloslanishlardan muhofaza qilish deganda biz uning elementlarini iloji boricha toza saqlash undagi muvozonatning buzilishiga yul kuymaslik tabiatni tirik va ajoyib tYerritoriyalarini tabiiy xolicha saklab qolish kabilarni tushunamiz. Landshaft va uning elementlarini turli shakllarda muhofaza qilish mumkin. Ularni umumlashtirib quyidagi uch guruhga ajratamiz. 1. Landshaftning butun komponentlarini tula tukis muhofaza qilish. 2. Landshaftning ayrim ajoyib obyektlarini ...