Qishloq xo'jaligi va atrof - muhit

Qishloq xo'jaligi va atrof-muhit Mustaqilligimizning dastlabki yillaridan boshlab mamlakatimiz agrar sohasiga e'tibor kuchaydi. Natijada qisqa fursatda dehqonchilikda paxta yakkahokimligiga barham berilib, uni rivojlantirish bozor tamoyillari asosida olib borildi. Misol uchun 1992-yilda paxta hosildorligi rejaga nisbatan 25,2stga o'rniga 19stga, g'alla 22,5stga bo'lgan bo'lsa, 199-yilda 262 ming tonna paxta va 425 ming tonna don, 2005-yilda paxta 260,4 ming tonna, g'alla esa 577,6 ming tonnani tashkil etdi. Bu kabi ko'rsatkichlar keyingi yillarda ham yanada yuqori bo'lmoqdaki, bularning barchasi agrar sohada olib borilayotgan keng ko'lamli islohotlar samarasidir, albatta. O'zbekiston Respublikasi yer fondi 44,9 mln ga ni tashkil qiladi. Qishloq xo'jaligida foydalaniladigan yer fondi 3 toifaga bo'linadi: sug'oriladigan yerlar, lalmikor yerlar va tabiiy yaylovlar. Sug'oriladigan yerlar 4,3 mln ga ni tashkil qiladi va qishloq xo'jalik mahsulotining 93%dan ortig'ini beradi. 50,1% 9,7% 35,3% 3,2% 1,7% Qishloq xo'jaligi xususan, dehqonchilikni rivojlantirish ekologik toza va sifatli mahsulot yetishtirish zamon talabiga aylanmoqda. Zero, tarmoqda kimyoviy va zaharli moddalarni asossiz ravishda ko'p qo'llash, umuman dehqonchilikning ilmiy asoslarini chetlab o'tish kabi holatlar dala biosenozining degratsiyalashuviga olib keldi. Ko'plab foydali hasharotlar, qushlar va qadimdan ekib kelingan an'anaviy (tariq, chumiz , jut, zig'ir, adas, burchoq) ekinlarning siqib chiqarilishi unumdorlikning pasayishi, tuproqda gumusning 40-50%gacha kamayib texnogen omillar(yonilg'i, o'g'it, texnika) atrof-muhit musaffoligiga zarar yetkazdi. Afsuski o'tgan asrning 2-yarmida ekologik muammolarni bartaraf etishning ilmiy asoslari ishlab chiqilgan bo'lsa-da, ular ma'muriy buyruqbozlik tizimining qurboniga aylandi. Shu tariqa qishloq xo'jaligida dala ekinlari majmuasi, ya'ni agrosenozni tabiiy usulda emas, balki sun'iy ravishda boshqarish ekin turlarining qashshoqlashuvi, begona o'tlar, kasallik va zararkunandalarga qarshi tabiiy kushandalar yordami (biologik usul)da kurashish o'rniga keng ko'lamli kimyoviy choralar qo'llanildi va bu tabiatda ekologik nomutanosiblikni keltirib chiqardi.Yer resurslari holati va ulardan oqilona foydalanish masalalari milliy va global bo'lib qolmoqda. Ko'rilayotgan choralarga qaramay, yerlarning buzilish jarayoni kuchayib bormoqda va qishloq xo'jaligida foydalanish uchun yaroqli yerlar resurslari kamayib ketmoqda. SUG'ORILADIGAN YERLAR SIFATINING O'ZGARISHI DINAMIKASI (100 BALLI SHKALA BO'YICHA BONITET BALLARI) Yerlarning degratsiya jarayonini 2 toifaga ajratiladi: birinchisi-iqlimning global isishi, relyefli sharoitlar (qiya pastliklar, yer suvlari tabiiy oqib chiqib ketishi yo'q bo'lgan chuqurliklar) aridlik va boshqalar kabi tabiat-iqlim omillari sababli; ikkinchisi-ekologik talablarni buzish orqali yer-suv resurslarini o'zlashtirish va foydalanish bilan bog'liq antropogen faoliyat natijasi hisoblanadi. Yerlar degratsiyasining xavfliligi uning odatda asta-sekin davom etishi, ko'zga ko'rinmasligidan iboratdir va vaqt o'tishi bilan hosildorlik pasayishi kuzatiladi, qo'shimcha organik va mineral o'g'itlar berish, ko'proq mehnat sarflash talabi yuzaga keladi. Yerdan foydalanishda yo'l qo'yilgan ekologik talablarni buzishlari ancha vaqtgacha o'zining salbiy ta'sirini ko'rsatadi. Qishloq xo'jaligida kimyoviy moddalardan foydalanish hajmi ancha kamaytirilishiga qaramay(oxirgi 10-12 ...