Qushlarning ekologiyasi va amaliy ahamiyati

Reja: 1. Qushlarning yashash sharoiti va ekologik guruhlari. 2. Ovqatlanishi. 3. Kupayishi. 4. Qushlarning migrasiyasi. 5. Qushlarning qishloq va urmon xo'jaligidagi ahamiyati. 6. Qush va aviasiya. 7. Ovlanadigan qushlar. Tayansh iboralar: qushlarning yashash sharoitlariga karab ekologik guruhlari, ovqatlanishi va tumshuklari, kupayishi, uyasi, tuxumi, jujasi, migrasiyasi- migrasiyaga tayyorlanishi, migrasiya yo'llari, orientasiya Qushlarning har xil zararkunandalarga qarshi kurashdagi roli, sog'liqni saqlash dagi roli, qushlar va aviasiya. Ovlanadigan qushlar. Yashash sharoiti nixoyatda xilma-xil va yer sharida eng keng tarkalgan hayvonlar hisoblanadi. 81-810 Shimoliy kenglikda va Antraktidaning ishki qismlarida xam qushlar ushraydi. Osiyo toklarining dengiz satxidan 4700 m. Balandligida baliqshilar va shigirshilar, 700 m. Balandlikda taskaralar yashaydi. Pingvinlar esa 20 m. Shukurlikkasha shungiydi. Uchish qobiliyatiga ega bo'lishligi va gavda temperaturasining yuqori hamda doimiy bo'lganligi sababli qushlar turli xil muhit sharoitlariga moslashgan. Shu bilan birga tashqi muhit faktorlariga kamrok bog'liqdir. Yashash sharoitiga karab qushlar quyidagi ekologik gruppalarga bulinadi: Daraxtzorda yashovshi qushlar hayotining ko'p vaqtini daraxtlarda va butalarda o'tkazadi. Bu gruppaga aksariyat kupshilik mayda qushlar kiradi. Bularning gavdalari shuzik, yon tomonidan biroz kisilgan, oyogi kalta, tirnoklari o'tkir, barmoklari turtta bo'ladi, ushtasi oldingi, bittasi orqa yoki ikkitasi orqaga qaratilgan bo'lib, orqa barmogi doimo yaxshi rivojlangan bo'ladi. Ochiq yerda yashovshi qushlar odatda ko'p vaqtini yerda o'tkazadi va kadam bosib yugurib harakat qiladi. Bularning gavdasi katta, pishik va keng bo'ladi. Kupshiligining kanoti kalta va serbar bo'ladi. Oyogi kushli orqa barmogi kupinsha yuk, buyni uzun. Bulduruklarning oyogi, buyni kalta, lekin kanoti uzun va o'tkir bo'ladi. Bu gruppaga kiruvshi qushlarning pat qatlami siyrak pari deyarlik yuk. Dum usti bezlari yuk yoki kam rivojlangan. Ochiq yerda yashovshi qushlarga bulduruklar tuvaloklar, tuyaqushlar kiradi. Bularnining uyalari doimo yerda joylashadi. Suvda suzuvshi qushlarning hayoti, albatta suv bilan boglangan. Bular suvda yaxshi suzadi va shungiydi. Gavdasi yalpok, oyoqlari tananing ansha keyingi kismida joylashgan. Barmoklarining orasida suzgish parda bor. Dum usti bezlari yaxshi rivojlangan. Patlari zish bo'lib, pari juda kam bo'ladi. Dumi ansha kalta. Bu gruppaga urdaklar, gozlar, okqushlar, koravoylar, kungirlar, kayralar, pingvinlar, baliqshilar va boshqalar kiradi. Ovqatlanishi. Qushlarning geografik tarqalishi, yashash joylariga taksimlanishi, pushtdorligi, avvalo, ularning ovqatlanishiga bog'liq bo'ladi. Qushlarning ovqat eyishiga karab shartli ravishda quyidagi gruppalarga bo'lish mumkin: yirtkishlar, ulimtikxurlar, baliqxurlar, xasharotxurlar, donxurlar va mevaxurlar. Yirtkishlarga kunduzgi yirtkish qushlar bilan yapalokqushlarning juda ko'p turlari xada shumshuksimonlardan karkunoklar kiradi. Bularning tumshugining uchi kayrilib, ilmok hosil kilgan va shangalli tirnoklari kushli bo'lib, boshqa qushlarni sutemizuvshilarni va sudralib yuruvshilarni tiriklayin tutib eydi. Ulimtikxur qushlarga amerika taskaralari, eski dunyo taskaralari va jurshilar kiradi. Ba'zi burgutlar, buronqushlarning maxsus moslamalari bulmasa xam ...