Tabiiy resurslar va ularning tasnifi

Tabiiy resurslar tasnifi Tabiiy resurs - deganda insonning hayoti, xo'jalik faoli- yati uchun kerak bo'lgan barcha tabiiy jismlar, hodisalar, jarayonlar tushuniladi. Xilma-xil tabiiy resurslar jamiyat mavjudligining asosiy manbalari hisoblanadi. Yer osti boyliklari - Yer ostidan qazib olinadigan va jahon iqtisodiyoti tomonidan o'zlashtiriladigan biomassa va materiallar yiliga 120 mlrd. tonnadan ortiqni tashkil qiladi va uning faqat 7,5% idan ishlab chiqarish jarayonida zarur mahsulotlar olinadi va katta qismi chiqindi holida atrof muhitga tashlanadi. TUPROQ - Yer resurslaridan biridir. Unumdorlik xususiyatiga ega bo'lgan yer yuzasining ustki g'ovak qatlami tuproq deyiladi.Tuproq organizmlar uchun hayot muhiti, ozuqa manbai hisoblanadi, moddalarning kichik biologik va katta geologik aylanma harakatida muhim rol o'ynaydi. Dunyo yer fondi O'simlik va hayvonot dunyosi Atmosfera havosining tarkibiy qismi Etiboringiz uchun rahmat Taqdimotni tayyorlovchilar Buxoro davlat universiteti Kimyo-biologiya fakulteti Ekologiya va tabiatdan foydalanish ta'lim yo'nalishi talabalari D.Kamolova,G.Kamolova Reja: 1. Tabiiy resurslarning tasnifi va ulardan oqilona foydalanish yo'llari. 2. Tugamaydigan tabiiy resurslar. 3. Tugaydigai tabiiy resurslar o'z navbatida 2 guruhga bo'linadi: Aslida resurs so'zi fransuz tilidal olingan bo'lib, yashash vositasi degan ma'noni anglatadi. Resurs deganda, tabiiy jismlar va foydalanadigan energiya turlari tushuniladi. Tabiiy resurslar insonning yashashi uchun zarar bo'lgan shunday vositalaridirki, ular jamiyatga bevosita emas, balki ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish vositalari orqali ta'sir yetadi. Shuni aloqida ta'kidlash kerakki, tabiiy resurslar tushunchasini ko'pgina olimlar turlicha ta'riflashadi. Masalan, geograf olimlar, eng to'liq ta'rif berganlar: Tabiiy resurslar - kishi bevosita tabiatdan oladigan va ularning yashashlari uchun zarar bo'lgan xilma-xil vositalardir. Prof.YU.G.Saushkin esa elektr energiya olish, oziq-ovqat mahsulotlari ishlab-chiqarish uchun foydalanishi mumkin bo'lgan tabiiy komponentlarni va sanoat uchun xom ashyolarni tabiiy resurslar deb ta'riflaydi. Geograf olim A.A.Mins esa, tabiiy resurslardan foydalanish shakllari va yo'nalishlariga qarab, ularni iqtisodiy jihatdan sinflarga bo'lishni birinchi o'ringa qo'yadi. Bu sinflarga bo'lishda, ya'ni tasniflashda, tabiiy resurslar moddiy ishlab chiqarishning' asosiy sektorlarida va ishlab chiqarishdan tashqari sferada foydalanishga qarab guruhlarga ajratiladi. Tiklanmaydigan tabiiy resurslarga yer osti boyliklari va foydali qazilmalar, ya'ni ma'danli va ma'dansiz qazilmalar kiradi. Ular foydalanayotgan darajadan million-million marta sekin tiklanadigan tabiiy resurslar hisoblanadilar. Bunday resurslarni tiklab bo'lmas ekan, mineral resurslardan samarali foydalanish, ularni tejab-tergab ishlatish va ularni qazib olinayotganda erlarga zarar etkazilishiga yo'l qo'ymaslik zarur. Tiklanadigan tabiiy resurslarga tirik mavjudotlar, o'simlik va xayvovlar, daraxtlar, shuningdek, tuproq kiradi. Tuproq yo'q bo'lib ketmaydi, balki asosiy xossasini - umumdorligini yo'qotishi mumkin. Bunday resurslardan foydadaiayotganda shuni esda tutish kerakki, muayyan tabiiy sharoitning buzilishi ularning qayta tiklanishiga xalaqit berishi mumkin. Masalan, hozirga vaqgda butunlay qirib yuborilgan ko'pgina o'simlik va hayvonot turlari, shuningdeq, eroziya natijasida butunlay ...