Tiklanadigan va tiklanmaydigan tabiiy resurslar iqtisodiyoti

Tiklanadigan va tiklanmaydigan tabiiy resurslar iqtisodiyoti Reja: 1. Tabiiy resurslar va ularning tasnifi 2. Tabiatning inson uchun ahamiyati 1. Tabiiy resurslar va ularning tasnifi Tabiiy resurslar - insonlarning yashash vositasi bo'lib, inson ularni tabiatdan oladi va ularsiz ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshira olmaydi. Tabiiy resurslar insonga oziq-ovqat, kiyim-kechak, yoqilg'i va energetika xom ashyolari berishi sababli, yashash va ishlab chiqarish faoliyatining zaruriy shartidir. Tabiiy resurslarning turi juda xilmaxil bo'lib, ular ijtimoiy ishlab chiqarish moddiy-texnika bazasining tarkibiy qismidir. Tabiiy resurslar kompleksi mineral resurslar, iqlim, suv, yer-tuproq, o'simlik, hayvon resurslari, shuningdek, atom resurslari va planetar hamda kosmik resurslarni o'z ichiga oladi. Tabiiy resurslar ishlab chiqarishni joylashtirish va rivojlantirishda asosiy omillardan hisoblanadi. Tabiiy resurslar tushunchasini ta'riflashdan oldin, bu tushunchaning ko'pchilik mualliflar tomonidan turlicha talqin qilinishini aytib o'tish kerak. Akademik I.P.Gerasimov bilan professor D.L.Armandlar tabiiy resurslarga, bizning nazarimizda, eng to'liq ta'rif berganlar: «tabiiy resurslar kishilar bevosita tabiatdan oladigan va ularning yashashlari uchun zarur bo'lgan xilma-xil vositalardir». Yu.G.Saushkin elektr energiya olish, oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish uchun foydalanish mumkin bo'lgan tabiiy komponentlarni va sanoat uchun xom ashyoni tabiiy resurslarga kiritadi. Yirik olim A.A.Mints tabiiy resurslarni foydalanish shakllari va yo'nalishlariga qarab, iqtisodiy jihatdan klassifikatsiyalashni, yani tasnif qilishni ilgari suradi. Bu tasnifga ko'ra tabiiy resurslar moddiy ishlab chiqarishning asosiy sektorlarida va ishlab chiqarishdan tashqarida foydalanishiga qarab guruhlarga ajratiladi. Yani unga ko'ra tabiiy resruslar: A. Moddiy ishlab chiqarish resurslari: sanoatda yoqilg'i, metallar, suvlar, yog'och-taxta, baliq; qishloq xo'jaligida - suv (sug'orish uchun), ovlanadigan hayvonlar; B. Ishlab chiqarishdan tashqari soha resurslari: ichimlik suvi, daraxtzorlar, kishilarni davolash uchun iqlim resurslari va hokazo. Tabiiy resurslar kishilarning yashashi uchun zarur bo'lgan shunday vositalarki, bu vositalar jamiyatga bevosita emas, ishlab chiqaruvchi kuchlar va ishlab chiqarish vositalari orqali ta'sir etadi. Tabiiy resurslar insonning ta'sir etish xarakteriga qarab, ikki turga bo'linadi: tugaydigan va tugamaydigan resurslar. 2-chizma. Dunyoning o'rmonsizlanayotgan hududlari karta-chizmasi Tugaydigan resurslar, o'z navbatida, qaytadan tiklanmaydigan va qaytadan tiklanadigan resurslarga bo'linadi. Qaytadan tiklanmaydigan tabiiy resurslarga yer osti boyliklari (neft, toshko'mir, rudalar va boshqalar) kiradi. Bu resurslardan muttasil foydalanish bora-bora ular zaxirasining butunlay tugab qolishiga olib keladi. Chunki, ular tabiiy yo'l bilan qayta tiklanmaydi yoki tiklansada (nazariy jihatdan millionlab yillardan keyin, yani kelgusi geologik davrlarda), foydalanishga nisbatan bir necha million marta sekinlik bilan tiklanadi. Tiklanadigan tabiiy resurslarga - tuproqlar, o'simliklar, hayvonot dunyosi, shuningdek, ko'llar va dengiz tagiga cho'kadigan bazi bir mineral tuzlar kiradi. Bu resurslar foydalanish davomida tiklanadi. Lekin ular tiklana olishi uchun malum tabiiy sharoit kerak. Bu sharoitni buzish resurslarning qayta tiklanish jarayonini sekinlashtiradi yoki butunlay to'xtatadi. Binobarin, ...