Tuproq muhiti

Reja: tuproqning strukturasi, uning kimyoviy va fizikaviy xususiyatlari. tuproqni biologik xususiyatlari. Tirik organizmlarni tuproq hosil bo'lish jarayonidagi roli. tuproqdagi organizmlarni ekologik gruppalari. tuproqni shurlanishi. tuproqni ahamiyati va kelib chiqishi haqida tushuncha beriladi. Yerni o'ziga xos strukturasi mavjud bo'lib, u suvni singdirish, havoni o'tkazish xususiyatlariga ega. Shuning uchun yomgir suvlari uni ichki chuqur kavatlariga utadi, ayniqsa, xaydalgan erlarda. Yerni yuzaki kavatida o'simliklar uchun ozuka bo'lgan fosfor, azot, kaltsiy, kaliy va boshqa - gumus kism bo'ladi. tuproqdagi havo tarkibida SO2, SN gazlari, suv pari bo'ladi. yuqoridagilarni yig'indisi tuproqni kimyoviy tarkibini tashkil etadi. tuproqni biologik xususiyatlari xam mavjud, chunki unda xilma-xil hayvonlar, o'simlik ildizlari, mikroorganizmlar bo'ladi, ayniqsa, uning yuzaki kavatida. Bular nobud bo'lib turadi va tuproqni unumdorligini oshiradi. iqlimiy omillardan tashqari tirik organizmlar tuproqni mexanik jihatdan aralashtirib, unumdorligini oshiradi (yomgir chuvalchangi). tuproqni shakllanishida relefni roli katta (balandlik va soylikda o'simlik o'sishi, suv yigilishi). tuproqni yuzaki kavatini harorati, chuqur kismiga ko'ra uzgaruvchan (sutkalik 1 metrgacha). Agar kishda tuproqni chuqur kismini harorati ilikrok bulsa, yozda salkinrok. Shunga ko'ra tuproqda yashovchi hayvonlar mavsumga karab vertikal yo'nalishda migratsiyasi utadi. Kishda hayvonlar tuproqni chuqurrok kismiga utadi. tuproqda havo almashinuvida uning govakligi katta ahamiyatga ega. tuproqni chuqur kismida SO2 - oshadi, O2 - kamayadi. Namlik kupayganda undagi tirik organizmlar yuzaga chikadi, namlik kamayganda tuproqni chuqur kismiga utadi. Masalan, yomgir chuvalchangi. tuproqni xiliga karab uni namligi va havosi har xil bo'ladi. Masalan: sertuproq, loy tuproqni kumlok tuproqka karaganda namli bo'ladi, ammo havoni yaxshi o'tkazmaydi. Shuning uchun bunday tuproq o'simlik va hayvonlarni yashashi uchun nokulayrok. Shunday qilib, tuproqni namligi, harorati va aeratsiyasi bir-biriga bog'liq va uzgaruvchan bo'lib, bu omillar unda yashaydigan tirik organizmlar uchun katta ahamiyatga egadir. tuproq o'simliklarni mineral ovqatlanishi uchun katta rol uynaydi. Bu moddalar suv bilan birga erigan holda utadi. Bu jarayonni utishga ildizni rizosfera atrofidagi mikroorganizmlarni roli xam kattadir. Tirik organizmlarni tuproq hosil bo'lish jarayonidagi roli. tuproqda yashovchi hayvonlar, o'simliklar, mikroorganizmlarni hayoti muhit sharoiti va ularni bir-biri bilan juda bog'liqdir. hayvonlar va bakteriyalar o'simliklardagi karbon suv, oqsil va yoglarni istemol kilsa, zamburug'lar o'simliklardagi tsellyulozani emiradi. Yirtkichlar boshqa hayvonlarni tanasi bilan oziklanadi. Tabiatda uzluksiz kechadigan bu jarayonlar tuproqni hosil bo'lib turishini ta'minlaydi. ayniqsa, organik massani chirishida mikroorganizmlarni roli katta (agar shu bulmasa, yer yuzasi hayvon, o'simlik uliklari bilan tulib ketardi). Malumki, o'simliklarda fotosintez jarayoni tufayli ularni yer usti va yer osti kismida organik modda tuplanadi. o'simlik nobud bulgach tuproqda bu moddalarni minerializatsiyasi utadi. Bu jarayonni utishi o'simlik xiliga va kismiga bog'liq. Masalan, gallasimonlarni ildizi bir yilda chirisa, paxtaniki, ...