Tuproqning singdirish xususiyati va unga doir tajribalar

Tuproqning singdirish xususiyati va unga doir tajribalar Tuproqning singdirish xususiyati qishloq xo'jaligida katta ahamiyatga ega. Chunki tuproqqa solinadigan mineral oziqlar hamda organik moddalarning parchalanishi natijasida hosil bo'ladigan oziqlar tuproqda ushlanib qoladi va yuvilib ketmaydi. Tuproqning singdirish xususiyati uning mexanikaviy tarkibi, strukturasi va namligiga bog'liq. Tuproqning singdirish xususiyatiga ko'ra tuproq eritmasining konsentratsiyasini tartibga solib turish mumkin. Binobarin, tuproq eritmasining konsentratsiyasi oshib borishi bilan tuproqning singdirish xususiyati ham ortib boradi, shuningdek eritmaning konsentratsiyasi kamayishi bilan tuproq eritmaga o'ziga singgan moddalarni bera boshlaydi. Bu bilan o'simliklar tuproqdagi zararli birikmalardan saqlanib qoladi. Bu hodisa esa o'simliklarning oziqlanishida muhim rol o'ynaydi.Chunki bu hodisada kimyoviy, fizik-kimyoviy va biologik jarayonlar sodir bo'ladi. Shuning uchun ham hozirgi vaqtda tuproqning singdirish xususiyatiga katta e'tibor berilmoqda. Tuproqning singdirish qonuniyatini o'rganishga oid ko'pgina ishlar olib borilgan bo'lsa-da, uni to'la o'rganib chiqqan olim akad. K.K.Gedroyts hisoblanadi. Akademik K.K. Gedroyts tuproqning moddalarni singdirishi va bunda qanday jarayonlar borishini e'tiborga olib, tuproqning singdirish xususiyatini besh turga: mexanikaviy,fizikaviy, fizik-kimyoviy, kimyoviy va biologik singdirishlarga bo'ldi. Mexanikaviy singdirish. Tuproq qatlamlari orqali o'tayotgan suvdagi loyqa, qum holidagi zarralarning qatlamlar orasida ushlanib qolishi mexanikaviy singdirish deyiladi. Tuproqning bu xil singdirish xususiyati tabiatda keng tarqalgan bo'lib, yer yuzida ko'proq uchrab turadi. Masalan, yomg'ir yoki jala yoqqanda yoki ekinlarni sug'orish davrida bu jarayonni ko'z bilan kuzatish mumkin. Bunday bo'tana suvlar tuproqdan shimilib o'tib toza suvga aylanadi (buloq, quduq va drenaj suvlarini ko'z oldingizga keltiring). Tuproqning bu xususiyati uning mexanikaviy tarkibi, strukturasi va qatlamlarining zichlik darajasiga bog'liq bo'lib, turli tuproqlarda har-xil bo'ladi. Hozirgi vaqtda tuproqning bu xususiyatidan foydalanib toshloq va qumli, qumoq tuproqlarni ishga solishda loyqa (loyqa bo'tana suvni bostirib sug'orish) suv bilan sug'orilmoqda. I sh l a sh t a r t i b i. Diametri 2-3 sm, uzunligi 10- 12 sm li shisha silindir olib uning bir uchiga yupqa doka bog'lanadi. Silindrga 5-6 sm qalinlikda tuproq solinib, shtativga o'rnatiladi. Unga avval toza suv (silindrdan toza suv o'tguncha), so'ngra maxsus tayyorlangan bo'tana suv (2-3 g tuproqning 100-150 ml suvdagi aralashmasi) quyiladi. Silindrga quyilgan bo'tananing tiniq suv bo'lib o'tish sababi tushuntiriladi. Fizikaviy singdirish Umumiy tushuncha: Bunda gazlar va suvda erigan moddalar tuproq kolloid zarrachalarining ustki energiyasi ta'sirida ularning yuzasida ushlanib qoladi.Fizikaviy singdirishda kolloid zarra yuzasiga singgan modda molekula holida bo'ladi. Shuning uchun bu molekulyar singdirish deb ham ataladi. Tuproqning fizikaviy singdirishi tuproqning kolloid zarrachalariga bog'liq. O'simliklarning oziqlanish rejimida moddalarning yuvilib ketishdan saqlanishida bu jarayonning ahamiyati katta. Shuning uchun fizikaviy singdirish tuproq unumdorligida juda muhim rol o'ynaydi. I sh l a sh t ...