Umumbashariy ekologik muammolar

Reja: 1. Atmosfera qatlamlari va ularning tavsifnomalari. 2. Ozon kobigi, uning yerda hayotni saqlash dagi o'rni, emirilish sabablari va asrash yo'llari. 3. Issikxona samarasi va uning oqibatlari. 4. Kislotali yomgirlar va ularning hosil bo'lish sabablari. yer kurasidagi suvlardan iborat bo'lgan kobik gidrosfera deb ataladi. Unga biosferadagi barcha suvlar-okean, dengiz, kul, dare, muz, botkoklik, yer osti suvlari va atmosfera havosi tarkibidagi suv parlari xam kiradi. Gidrosferaning umumiy suv miqdori taxminan 1403 mln. km bo'lib, shundan: Okean suvlari 1370 mln. km , yer osti suvlari - 8, muzliklar-24, tuproq tarkibidagi suv-0,07, kul suvlari-0,23, atmosfera havosidagi suv 0,014, dare suvlari 0,002 mln.km ni tashkil qiladi. Respublikamiz hududida 10-12 mlrdm oqim suvlari vujudga keladi va kolgan 85-90 mlrdm esa kushni mamlakatlardan oqib keladi. mintaqamizda Amudare, Sirdare, Zarafshon, Kashkadare, Surxondare, Oxangaron, Chirchik darelari asosiy suv manbalari hisoblanadi. Amudare suv yigish maydoni va miqdori jihatdan boshqalardan yuqori turadi. Amudarening uzunligi 1900 km, suv yigish maydoni (fakat toglarda) 177 ming km tashkil qilib yillik suv mik dori 70-80 mlrdm ga tengdir. Sirdare suv yigish maydoni 150 ming km bo'lib, suv miqdori 30-36 mlrdm ni uzunligi esa 2140 km ga tengdir. Suv kundalik hayotimizning xamma sohalarida kullanishi bilan boshqa tabiiy resurslardan tubdan farq qiladi. Chunki kishilik jamiyatida suvning urnini bosadigan boshqa resurs yuk. Agar kumir, gaz, neft' kabi ekilgilarni olsak, ular biri ikkinchisining urnini bosadi eki termoyadro, kuesh energiyasidan foydalanish mumkin. Suv biosferaligibarcha jaraenda: modda va energiya aylanishida ishtirok qiladi. Fotosintez jaraenida yiliga 225 mlrdt suv ishtirok qiladi va 400-550 mlrdt kislorod ajralib chikadi va kariyb 300 mlrdt organik moddalar vujudga keladi. yer kurasidagi suv manbalari sayeramizdagi termik rejimini (iqlimni) tartibga solib turadi. Gidrosferadagi suv resurlari ezda kuesh energiyasini yutib, kishda atrofni o'ta sovib ketishdan muhofaza qiladi. Atmosfera tarkibidagi suv buglari esa kuesh radiaciyasining fil'tri hisoblanadi. Suv ayniqsa tirik organizmlarning yashashi, rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Chunki xar qanday tirik organizm va o'simlik to'qima hujayralarida ma'lum miqdorda suv mavjud, suvsiz kimeviy, biokimeviy jaraenlar amalga oshmaydi.o'simlik va hayvonlar to'qimalarida suvning miqdori 50-90 % gacha bo'ladi. Gusht tarkibida 50% bulsa, sutda -85-90% gacha bo'ladi. Voyaga etgan kishi tanasining 70%^ esh chaqaloq 97% ni suv tashkil qiladi. Suv tirik organiz va o'simlik tanasida termoregulyator (haroratni boshqaruvchi) vazifasini xam bajaradi. Shu bois inson bir sutkada (atrof muhit haroratiga bog'liq holda eki jismoniy mehnat kulamiga karab) 2,4-6,5 litrgacha suv iste'mol qiladi. Bundan tashqari bir kishi o'rtacha shaxsiy gigiyenasi va maishiy komunal zaruratlari uchun sutkasiga 150-450 l. suv ishlatiladi. Bu o'z navbatida kursatiladigan xizmatning turi, ...