Yer - havo muhiti

Reja: Yer - havo muhitini kimyoviy tarkibi va fizikaviy xususiyatlari Yer - havo muhitida yashovchi tirik organizmlarda ekolyutsion taraqqiyot jarayonida sodir bo'lgan morfologik va fiziologik o'zgarishlar. Yer - havo muhitida sodir buladigan sutkalik va mavsumiy o'zgarishlar tuproq namligi va uni o'simliklar hayotidagi ahamiyati. Bu muhitda yashovchi organizmlar gaz holatidagi muhit havosi, past namlik, yuqori kontsentratsiyali kislorod bilan uralgan. Kupchilik hayvonlar esa qattiq tuproq substrati ustida harakat qiladi, o'simliklarni ildizi tuproqda urnashadi. Yer - havo muhitida yorug'lik kuprok, harorat uzgarib turuvchan, namlik sutkani va mavsumni har xil davrlarida va geografik joyga karab uzgaruvchan. Bu omillarning ta'siri havo oqimi va shamol harakatiga bog'liq. Bu muhitda yashovchi barcha organizmlarda evolyutsion taraqqiyot jarayonida anatomo-morfologik, fiziologik va xatti-harakatlarni o'zgarishi orqali moslashuv hosil bo'lgan. Ularda havodagi kislorodni kabul qilish uchun maxsus organlar, o'pkalar, o'simliklar bargida ustitsa (ogizchalar) hosil bo'lgan; tanasini to'g'ri (saklab) turishi uchun skelet organlari (hayvonlarda skelet, o'simliklarda mexanik va tayanch to'qimalar); muhitni nokulay sharoiti ta'siridan himoyalanishi uchun himoya organlari va xususiyatlari shakllandi (teri tuzilishidagi o'zgarishlar, termoregulyatsiya, mavsumiy hayotiy sikllar - ayniqsa, o'simliklarda, uzimizdagi), tuproq bilan uzviy bog'lanish shakllandi (o'simliklarda ildiz, hayvonlarda oyoqlar); hayvonlarda ovqat topish uchun harakati kuchaydi; uchadigan hayvonlar paydo buldi, kaysiki ular o'simliklarni uruglarini, mevalarini bir joydan ikkinchi joyga o'tkazadi. havoning tarkibi (O2 - 21%, SO2 - 0,03%); № - 79%). havosiz bironta tirik organizm yashay olmaydi. ayniqsa, o'simliklarda fotosintez jarayoni utishi uchun havo muhiti organizmlarga bevosita va bilvosita ta'sir etadi. Bilvosita ta'siri shamol orqali. Bir tomonga esuvchi shamollar daraxtlarni bir tomonga egib yuboradi. Shamol o'simliklarni transpiratsiyasiga katta ta'sir etadi. ayniqsa, issik gramsel shamol. Shamol o'simlik gullarini changlantiradi. Sovuk shamol o'simlik va hayvonlarni rivojlanishini sekinlatib kuyadi. qattiq shamol tez-tez bo'lib turuvchi joylarda mayda kushlar kam bo'ladi, chunki ular uchayotganda shamol ta'siriga bardosh bera olmaydi (begoviy shamol). qattiq shamol bo'lib turuvchi joylarda uchuvchi xasharot va kushlarni kanotlari rivojlanmay uchishga qobiliyati kamayib, pana joylarda tinch holda yashashga utadilar. havo oqimi o'simlik va hayvonlarni tarqalishiga katta rol uynaydi. Masalan, kolorado kungizi. Bazi o'simliklarni uruglari uchishga moslashadi (koki parusga uxshab), shu tufayli uzoq masofaga tarkaladi (mikroorganizmlar, sodda hayvonlarni tsistalari). Shamol bazi hayvonlarni (chigirtka, bezgak pashshasi, kolorado kungizi) migratsiyasini yo'nalishini belgilaydi. Yogingarchiliklar (yomgir, kor, dunala) tirik organizmlar hayotiga katta ta'sir etadi. o'simlik rivojlanayotgan davrda yomgirni ahamiyati katta. Bazan kuchli yogingarchiliklar o'simlik, hayvonlarni nobud qilib yuboradi (yaqinda Venesuelada - Zakarpatyada). Kuchli yomgirlar toshkinlarga, hayvon, odamlarga katta talofat etkazadi, yer yuzasini unumdor kismidagi gumusni yuvadi, ayniqsa togli kiya joylarda; sekin yokkan yomgir yerga o'simlik va hayvonlarga yaxshi ta'sir etadi. ...