Yerning kimyoviy tarkibi

Yerning kimyoviy tarkibi Reja: 1.Litosferaning mineralogik tarkibi 2.Minerallar haqida tushuncha. 3.Tuproqning element tarkibi. 4. Singdirish qobiliyati, mineral oziqlanishi nazariyalarining shakllanishi yerning kimyoviy tarkibi. Geologiya fani faqat litosferani emas, balki yerning paydo bo'lishi, tuzilishi, fizik xossalari, ximiyaviy tarkibi va uning rivojlanish qonunlarini ham o'rganadi. Hozirgi vaqtda atmosfera va gidrosfera, shuningdek litosferaning 16 km qalinlikdagi ustki qismining ximiyaviy tarkibi bevosita analizlar bilan aniq va puxta o'rganilgan. Litosferaning pastki qismidagi boshqa qatlamlarning kimyoviy tarkibi esa bir qancha yordamchi yo'llar vositasida o'rganilgan. yerning kiyoviy tarkibi juda murakkabdir. Uning tarkibida bizga ma'lum bo'lgan elementlarning hammasi bor; biroq bu elementlarning ayrim sferalardagi miqdori har xil. Akademik A.ye.Fereman yerning ustki uch sferasini-atmosfera, gidrosfera va litosferani ko'p tekshirgan, u bu sferalarning o'rtacha kimyoviy tarkibi haqida quyidagi ma'lumotlarni keltiradi (foiz hisobida): Kislorod - O49,13 Magniy - Mg2,35 Kremniy - Si26,00 Kaliy - K 2,30 Alyuminiy - Al…….7,45 Vodorod - N1,05 Temir - Fe……4,20 Boshqalar - karbon, xlor, fos- Kalsiy - Sa3,25 for, azot1,87 Natriy -Na2,40 Demak, keltirilgan raqamlarga ko'ra, geosferaning (atmosfera, gidrosfera va litosferaning) kimyoviy tarkibida asosan uch element -kislorod, kremniy, alyuminiy ko'p bo'lib, ular katta ahamiyatga ega. Shuning bilan birga geosfera tarkibida biologik ahamiyatga ega bo'lgan va o'simliklar hayoti uchun eng zaruriy elementlar - H, C, N, Ca, K, P, Mg, S, Fe ham bor. Litosferaning 16 km qalinlikdagi ustki qismi (yer qobig'i)ning ximiyaviy tarkibi quyidacha (foiz hisobida): Kremniy oksidi- SiO2 ……59.87 Kaliy oksidi-K2O2,93 Suv - H2O……. ……1,86 Alyuminiy ,, -Al2O3 15,02 Temir ,, - Fe2O3+FeO 5,98 Titan oksidi - TiO20,72 Magniy ,, -MgO4,06 Karbon -CO20,52 Kalsiy ,, -CaO4,79 Fosfor -R2O30,26 Natriy -Na2O3,39 boshqalar0,85 Bu raqamlardan ma'lumki,litosfera ustki qatlamining (yer qobig'ining) qariyb 34 qismini kremniy oksidi (SiO2-kremnezem) bilan alyuminiy oksidi (AI2O3 - glinozem)tashkil etar ekan. yerning o'rtacha kimeviy tarkibi quyidagicha (foiz hisobida): Temir -G'ye39,76 Kalsiy -Sa2,52 Kislorod -O27,71 Alyuminiy -AI1,80 Kremniy -Si14,50 Oltingugurt -S0,60 Magniy -Mg8,70 Natriy -Na0,40 Nikel -Ni3,76 boshqalar0,85 Demak, yer kimyoviy tarkibining ko'p qismini temir,kislorod va kremniy tashkil etadi. Litosfera va tuproq tarkibidagi kimyoviy elementlarning o'rtacha nisbiy miqdori, foiz hisbida (A.P.Vinogradov, 1950 ) Litosferaning mineralogik tarkibi Ko'pchilik kimyoviy elementlar tabiatda sof holda uchramaydi,balki har xil birikmalar holida bo'ladi. Bu xildagi moddalar va grafit singari sof elementlar mineral jism deyiladi. yerning qattiq qobig'i (litosfera) har xil mineral jismlardan iborat. Mineral jismlar kalsit va kvars singari qattik,neft va suv singari suyuq hamda karbonat angidrid singari gaz holda bo'ladi.Mineral jismlar turli jarayonlar natijasida paydo bo'ladi.Ularning geokimyoviy jarayonlar natijasida paydo bo'lganlari esa organik mineral jismlar yoki biolitlar deyiladi. Masalan,kvars, ...