Yog'ochsozlik va qog'oz ishlab chiqarish korxonalari chiqindilari utilizasiyasi va ikkilamchi mahsulot olish

Yog'ochsozlik va qog'oz ishlab chiqarish korxonalari chiqindilari utilizasiyasi va ikkilamchi mahsulot olish So'nggi yillarda davlatimiz qarorlarida korxonalarning o'z-o'zini mablag' bilan ta'minlash, ijara usulini qo'llash, korxonalarni yakka tartibda boshqarish va shunga o'xshagan bir qator tashkiliy-iqtisodiy tadbirlar hisobiga xalq xo'jaligi barcha tarmoqlarining iqtisodiy quvvatini oshirish ko'zda tutilgan. Bular har bir insonning ehtiyojlarini qondirishiga qaratilgan tadbirlar bo'lib, ular asosan yangi, tezkor, ixcham, qulay uskunalarni qo'llash, xom ashyolardan va xususan, ishlab chiqarish chiqindilaridan samarali foydalanish, mehnatni ilg'or tajribalar asosida tashkil qilish hisobiga bajariladi. Ma'lumki, yengil sanoat, shu jumladan to'qimachilik sanoati xalqimizning moddiy, ma'naviy va madaniy ehtiyojlarini qondirishga katta hissa qo'shib kelmoqda. To'qimachilik mahsulotlarining yangi turlari yaratildi, yuqori sifatli gazlamalar, trikotaj buyumlari va bejirim kiyim - kechaklar ishlab chiqarish yangi texnologik jarayonlari yo'lga qo'yilmoqda. Ma'lumki, yog'ochda 50% sellyuloza bo'ladi. Toza sellyuloza ajratib olish uchun yog'och payraxalarga bo'linib 3 atmosferaga yaqin bosim ostida kalsiy bisulfit eritmasi Sa (NSO3)2 bilan yopiq qozon (reaktor)larda 130°S da pishiriladi. Pishirish jarayoni 1 sutka davom etadi. Bunda bisulfit sellyulozaning parchalarini yopishtirib turuvchi moddalarni parchalaydi va u kimyoviy jihatdan ancha barqaror modda sifatida ajralib chiqadi. Sellyuloza suv bilan aralashtiriladi va hosil bo'lgan suyuq butka to'xtovsiz harakat qilib turadigan lenta ustiga asta-sekin qo'yib turiladi. Butkaning suvini selgitib kuritiladi hamda bo'laklarga kesilgandan sung kartonga o'xshagan sulfit sellyuloza varaqalari hosil bo'ladi. Sulfit sellyulozaning bir qismi qog'oz tayyorlashda, ikkinchi kismi esa sun'iy shoyi tayyorlashga sarflanadi. Shuni alohida yodda tutish kerakki, tayyorlangan sellyulozadan bevosita ip yigirish mumkin emas. Tola olish uchun ishlatiladigan xom-ashyo tarkibida alfa-sellyuloza bo'lishi kerak. Agar polimer materiali normal haroratda bir soat davomida 17,5% li ishqor eritmasida erimasa, bunday sellyuloza sun'iy tola olish uchun yaroqli hisoblanadi. Odatda, yog'och sellyulozasi tarkibida 80 - 90% alfa sellyuloza bo'ladi. Agar bunday xom-ashyodan kimyoviy tolalar shakllantirilganda edi, bu ko'plab chiqindilar hosil bo'lishiga, kimyoviy moddalarning kuprok sarflanishiga va texnologik jarayonlarning murakkablanishiga olib kelgan bo'lar edi. Mana shu nuqsonlarni bartaraf etish maqsadida yog'och sellyulozasi varaqalariga uyuvchi natriy eritmasi bilan ishlov beriladi. Natijada keraksiz qo'shimchalar ajralib, alfasellyulozaning miqdori 96-97% ni tashkil etadi. Yuqorida aytib o'tganimizdek, sellyuloza tabiiy organik polimerlar guruhiga mansub bo'lib, yuqori molekulali qattiq polimer moddadir. Undan sun'iy tola olish uchun polimerni eritma holiga keltirish kerak. Sellyulozani qizdirib suyulma holatiga keltirib bo'lmaydi, chunki 175 -200°S da uning molekulalari parchalanadi. Demak, sellyulozadan yigiruv eritmasi olishning yagona yo'li - uni erituvchi yordamida eritishdir. Buning uchun sellyuloza uyuvchi natriy eritmasi bilan ishlanadi: [S6N7O2(ON)2(ON)]n + nNaOH [S6N702(ON)2ONa]n + nH2O Ishqoriy sellyuloza hosil bo'lishi hisobiga sellyuloza bukib, yumshaydi. Hosil bo'lgan massaga bir ozdan so'ng organik erituvchi-uglerod ...