O'rta asrlar va yangi davr Yevropa falsafasi

¤rta asrlar va yangi davr Yevropafalsafasi Reja: 1. Rim imperiyasining kulashi va o'rta asrlarda Yevropamadaniyati. 2. Yevropada uyKonish davri va undagi falsafiy tafakkur takomili. 3. XVII-XIX asr Yevropafalsafasidagi oqimlar va falsafiy maktablar. 4. ¤rta asrlar va yangi davr Yevropafalsafasini o'rganishning ahamiyati. Yevropada Јadimgi Yunon va Rimdan o'rta asrlar falsafasigacha, yani miloddan ilgarigi 1 asrdan milodning X1V asrigacha, bir yarim ming yil davomida bir kancha oqimlar paydo buldi va amal kildi. Bu davr falsafasida ikki xil jarayonni ko'rish mumkin: 1. Xiristianlikning shakllanib davlat dini va mafkurasiga aylanishi; 2. ¤rta asrlarga kelib inkvizitsiyaning ustivor yo'nalishga aylanishi. Gnostika, apologetika, patristika, realizm, nominalizm va boshqa oqimlar usha davr falsafasining qiyofasini belgilaydi. Gnostiklar. Bu davr falsafasida o'z urniga ega bo'lgan gnostitsizm eramizning 150 yillarida uzining yuksak ravnakiga erishadi. Ular shunday falsafiy ta'limot yaratdilarki, ularning fikricha Xudo rux sifatida yovuzlikda mutlako sof, inson esa o'z tabiatinnig ruhiy jihati bilan xudoga moslashgan. Bu masalada gnostitsizm faylasuflari xristianlikni yunon falsafasi bilan birlashtirishga harakat kildilar. Agar bu urinishda gnostitsizm Kalaba kilsa, xristianlik qadimgi dunyoning navbatdagi falsafiy dini bo'lib kolar edi va shunday buldi xam. 354 yilda Pompey sobori xristianlikni Rim imperiyasining asosiy dini deb elon kildi. Dualizm - gnostitsizmning asosiy yo'nalishi, bu oqim tarafdorlari moddiy va ruhiy dunyo o'rtasida mustahkam chegara mavjud deb takidlaydilar. Ular ta'limotida materiya xamma vaqt yovuzlik timsolidir. Bundan ular xudo xech maxal moddiy dunyoni yaratishi mumkin emas, deb hisoblaydilar. Gnostiklar tomonidan elon qilingan darveshlik (asketizm) o'rta asrlarda monaxchilikning vujudga kelishiga sabab buldi. Apologetlar xristianlik tarixida 1 va II asrlarda vujudga keldi. Apologetika so'zining luKaviy manosi «himoya qilish», - demakdir. Apologetlar hukumatning xristianlikka bo'lgan dushmanligini bartaraf qilishga, Rim davlatining xristianlikni takib qilishi xech qanday oklashga loyik emasligini isbotlashga harakat kilganlar, o'z asarlarida mushriklik (ko'p xudolik) adabiyotlaridan olingan bahslashish (dialog) shaklidan, yoki apologetikaning mumtoz shaklidan foydalanganlar. Apologetlar asarlarida ikki an'ana yakkol sezilib turadi. Yani inkor qilish va tasdiklash. Ular eng avval mushriklar tomonidan xristianlikka qo'yilgan ayblar - Kayriodatiy harakatlar, dabdababozlik kabilarni inkor kilganlar. Xristianlikning sofligini esa tasdiklaganlar. Bu sohada Yustinning «Birinchi apologeya», «Ikkinchi apologeya» asarlarini, Tulean va Anaksagor kabi faylasuflar faoliyatini takidlash lozim. «Patristika»- so'zi «ota» («padre») so'zidan kelib chikkan. Bu nom bilan odatda ¢arbda episkoplarni ularga xurmat sifatida ataganlar. sharqda mashxur bo'lgan cherkov otalaridan biri Ioan Zlatoust (347-407) edi. Uning 640ta davatlaridan kupchiligi avliyo Pavel nomalarining sharxi edi. Uning asarlarida injilni amaliy qo'llash sof axloqiy masalalar bilan korishib ketgan. ¢arbda eng yirik cherkov otalaridan biri «Pok» degan unvonga sazovor bo'lgan Avreliy Avgustin ...