Madaniyat falsafasi. O'zbekistonning sivilizatsiyalashgan taraqqiyoti

Madaniyat falsafasi. O'zbekistonning sivilizatsiyalashgan taraqqiyoti Reja: 1. «Madaniyat» va «sivilizatsiya» tushunchalarining mohiyati va mazmuni. 2. sivilizatsiyaning tarixiy shakllari va hozirgi zamondagi xususiyatlari. 3. Jahon sivilizatsiyasida O'zbekistonning tutgan o'rni va istiqbollari. 4. Madaniyat va sivilizatsiyaning asosiy tamoyillari, qonuniyat va xususiyatlarini bilish - ma'naviy kamolot manbai. Insoniyatni o'rab turgan muhitning tarkibiy qismi bo'lgan odamzodning yaratuvchilik qobiliyatini ko'z-ko'z qiladigan eng buyuk nematlar orasida madaniyat asosiy o'rinlardan birini egallaydi. Unda odamzodning iqtidori, salohiyati va qobiliyati o'zligini namoyon qiladi. Gohida olimlar, mutaxassislar o'rtasida «Odamzod madaniyatni yaratishga qancha ko'p etibor qaratgan bo'lsa, madaniyat ham odamzodni shuncha ko'p tarbiyalagan», degan fikrlarni ham eshitish mumkin. Keyingi yillarda madaniyat tushunchasi bilan birga, «sivilizatsiya» atamasi ham tez-tez eshitiladigan bo'lib qoldi. Muayyan xalq, hudud yoki davlatning taraqqiyot bosqichlari, ularga xos madaniy rivojlanish to'g'risida gap ketganida, olim va mutaxassislar ana shu atamadan foydalanmoqda. Bu esa o'z-o'zidan «Xo'sh, madaniyat nima? sivilizatsiya-chi?» kabi savollarga javob berishni taqozo etadi. Madaniyat ko'pqirrali ijtimoiy-tarixiy hodisa bo'lib, insoniyat ma'naviyati yuksalib borgani sayin mazkur tushunchaning mazmuni tobora boyib boradi. Madaniyat inson tomonidan yaratilgan sun'iy olamdir yoki ikkinchi tabiatdir, degan qarashlar ham yo'q emas. Bunda odam zotining yaratuvchilik qobiliyati, iqtidori va shu asosdagi faoliyati hamda ularning natijalari nazarda tutiladi. Tarixdan jamiyat taraqqiyotining muayyan davrlarida madaniyatning nihoyatda gullab-yashnagan davrlari bo'lgani malum. Masalan, qadimgi Yunonistonda miloddan ilgarigi VII-II asrlarda fan va madaniyat nihoyatda rivojlangan. o'sha davrda yashagan Suqrot, Aflotun, Arastu kabi o'nlab allomalarning nomlari insoniyat tarixiga abadiy muhrlangan. Hozirgacha insoniyat tarixini o'rganadigan mutaxassislar bu davrdagi Yunoniston madaniyatini jahon sivilizatsiyasining beshiklaridan biri sifatida talqin etadilar. Taxminan ana shu davrda «Avesto» kitobini yaratgan yurtdoshlarimiz madaniyati ham yuksak bo'lganini bugungi kunda ko'pgina mutaxassislar etirof etmoqda. Xuddi shunday madaniy taraqqiyotni yurtimiz tarixining VII-XII asrlarida yoki Sohibqiron Amir Temur hukmronlik qilgan davrda ham kuzatish mumkin. Madaniyat inson bilimlari, ko'nikma va tajribalarini, ma'naviy salohiyatini hamda amaliy faoliyat jarayonida inson ideallarining ro'yobga chiqishi va shaxs sifatida kamol topish jarayonini o'zida aks ettiradi. Madaniyat va sivilizatsiya tushunchalari o'zaro bog'liq bo'lsa-da, turlicha mazmun va xususiyatga egadir. Bazi olimlar madaniyat, o'zining kelib chiqishiga ko'ra, sivilizatsiyaga nisbatan qadimiydir, u mohiyatan sivilizatsiyaning ruhi, jonidir, deb hisoblaydi. Masalan, A. Toynbi «Tarixning idrok qilinishi» asarida shunday fikrlarni bayon etadi. fransuz olimi R. Aron ham shunga yaqin xulosaga keladi. Uning fikricha, aynan madaniyat va sanoat sohasidagi tanazzul asta-sekin insoniyatni krizislar botqog'iga botirishi, bu esa, umumbashariyatning kelajagini xavf ostiga qo'yishi ham mumkin. Har bir xalq o'ziga xos madaniyat yaratadi va shu madaniyat tufayli o'zligini anglaydi, jahon taraqqiyotiga hissa qo'shadi. Milliy madaniyat rivojida quyidagilar katta o'rin tutadi: - millatning ...