1924-1925 yillarda Turkistonda milliy davlat chegaralanishi

1924-1925-yil Turkistonda Milliy Davlat Chegaralanishi. O'rta Osiyodavlatlaridan har birining ko'p millatli ekanligi, o'z-beklar, turkmanlar, tojiklar, qoraqalpoqlar, qirg'izlar, , qozoqlar va boshqa yerli xalqlarning uchala davlathududlarida tarqalib yashashii tarixan an'anaviy bo'lgan.Mana shu davlat tuzilmalari doirasida har bir xalq yoki alohida urug'lar xo'jalik hayoti tizimidagi o'z o'rniniegallab, o'zining ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyatibilan davlat va mintaqa ijtimoiy hayotining yaxlit zan-jiridagi uzilmas halqani tashkil etgan. Turkistonmintaqasining xalqlari shu zaminni qadimdan o'zlari-ning asl vatanl deb bilganlar. Vatan yagonaligi hissi xalqijodiyotida, an'analarida, madaniyatida o'z aksini topganva shu mintaqada yashashb turgan barcha xalqlarningabadiy qadriyatiga aylangan. Bu tezislar o'sha yilning iyun oyidaRKP(b) Markaziy Komitetining «Partiyaning Turkistondagi vazifalari haqida» degan qarori loyihasiga kiritil-di. Bu taklifni V.I. Lenin qo'llab-qu vvatladi. Loyihagabildirgan o'z mulohazalarida u Turkistonning «O'zbe-kiya, Qirg'iziya, Turkmaniya»ga bo'lingan kartasinituzish zarur deb ko'rsatdi. V.I. Lenin birmuncha keyin-roq o'zi tayyorlagan boshqa bir loyihada o'z nuqtainazarini o'zgartirib: «Respublikani (ya'ni Turkistonni) 3qismga bo'lish oldindan hal qilib qo'yilmasin», debuqtirdi. Turkistonning ma'muriy-hududiy kartasini qaytadanko'rib chiqish bolsheviklarning qaytadan tuzish siyosati-dan o'lkada norozilik kuchayib borgan, mustaqiUik Milliy Respublikalar va viloyatlar tuzishga ko'r-satma berilishi va uningsiyosiy jihatdan asoslanishi uchun harakat ko'lami kengayib kelayotgani, milliymasala yuzasidan Kavkazortida boshlangan kurash akssadosi va boshqa sabablarga ko'ra orqaga surilib turdi.1920-yilga kelib O'rta Osiyoda TSRdan Tashqari Buxorova Xorazm Xalq Sovet Respublikalari tuzilganligi hammuhim omil bo'ldi. Bu Respublikalar tuzilganidan keyinma'lum rahbarlar guruhi ularni ham hududiy qaytabichish doirasiga tortish rejalarini ilgari surdilar. 1924-yilgi milliy-hududiy chegaralash O'rta Osiyoni chegaralab bo'lish va milliy Respublikalar tuzish g'oyasi 1924-yilda amalga oshirila boshlandi. Biroq bu masalaga doir zid-diyatlar ayni davrda ham davom etaverdi. Bu kampaniyada ishtirok etishdan bo'yin tovlashga ochiq-oydinintilish hollari takrorlanaverdi, yangi loyihalar taklif etil-di. Lekin Markaz, O'rta Osiyo byurosi qattiq turib oldi. ...