2007-2008 yilda sovuq kelgan qishning sinoptik jarayonlar tahlili

2007-2008 yilda sovuq kelgan qishning sinoptik jarayonlar tahlili So'ngi yillarda tabiiy va antropogen omillar ta'sirida iqlim o'zgarishi muammolari va uning natijasida kelib chiqadigan oqibatlar O'rta Osiyo hududida keskin o'zgarishlarni keltirib chiqarmoqda. Shuning uchun O'rta Osiyo mintaqasida tsirkulyatsiya jarayonlarini o'rganish va mumkin bo'lgan tebranishi va o'zgarishini baholash nihoyatda dolzarb hisoblanadi. O'rta Osiyodagi mavjud 15 ta sinoptik jarayonlarning o'ziga xos ob-havo sharoitlari bor. Bu jarayonlarning ayrimlari o'ziga xos sovuq havo massalarini olib keladi va havoni sovib ketishiga sabab bo'ladi. Ayniqsa bunday sharoit qish oylarida yaqqol namoyon bo'ladi. Ayrimlari esa o'zi bilan birga iliq havo massalarini olib kelib, yoz oylaridagi havo sharoitlarini nihoyatda isishiga sabab bo'ladi. Barchamizga malumki, bu yilgi qish avvalgi yillarga nisbatan sovuq keldi. Bu sovuqlar O'rta Osiyoda 2007 yilning 25 dekabridan boshlab, 50 kun davom etdi. Shu davr mobaynida O'rta Osiyo Sibir antisiklonining sovuq havo massalari ta'sirida bo'ldi. Sibir antisiklonining sovuq havo massalari asosan Qozog'iston, O'zbekiston, Turkmanistonning janubi-sharqiy tumanlariga kuchli ta'sir etdi. Qirg'iziston va Tojikiston ayniqsa, ularning baland tog'li hududlariga ta'siri kamroq bo'ldi. Chunki sovuq havo massalaring ta'siri atmosferaning yerga yaqin qatlamida, yani 100-1500 m gacha bo'lgan joylarida kuchli bo'ldi. Eng minimal havo harorati 8 yanvardan 28 yanvargacha davom etdi. Shu kunlari Respublikamizning barcha joylarida o'rtacha havo harorati 10 daraja sovuqni tashkil etdi. Bu kunlari Respublikamizda sovuq havoning shimoli-g'arbdan kelishi, kichik gradientli past bosimli maydon, antisiklonning janubi-g'arbiy chekkasi, O'rta Osiyo ustidagi sekin siljuvchi siklon, antisiklonning janubi-sharqiy chekkasi, antisiklonning janubiy chekkasi, kichik gradientli yuqori bosimli maydon jarayonlari xukmrontlik qilgan. Bu jarayonlarning ayrim xususiyatlari bilan tanishtiramiz. Sovuq havoning shimoli-g'arbdan kelishi jarayoni O'rta Osiyoga shimoli-g'arbdan, yani Yevropaning janubi-sharqida joylashgan Rossiya hududi, G'arbiy Qozog'iston va Ustyurtdan kirib keladi. Ob-havo sharoitini o'zgartiradi, yomonlashtiradi va havo haroratini pasaytiradi. Kichik gradientli past bosimli maydon jarayoni kuzatilganda Respublikamiz antisiklonik xususiyatga ega bo'lgan jarayonlar ta'sirida bo'ladi. Yog'ingarchiliklar va tumanlar kuzatiladi. Antisiklonning janubi-g'arbiy chekkasi jarayonida, O'rta Osiyo hududida atmosferanin quyi qatlamlarida Sibir antisikloni xukmrontlik qiladi. Havo harorati eng minimal miqdorda bo'ladi. Namlik 65-100 foiz atrofida bo'ladi. Tuman tushadi. O'rta Osiyo ustidagi sekin siljuvchi siklon jarayonida havo harorati me'yordan past bo'ladi. Antisiklonning janubi-sharqiy chekkasi jarayonida sovuq ob-havo sharoitlari kuzatiladi. Antisiklonning janubiy chekkasi jarayonida Sibir antisiklonining bir bo'lagi Yevropaning sharqiy qismidagi Rossiya hududida va G'arbiy Qozog'istonning ustida bo'ladi. Uning faqatgina janubiy chekkasi O'rta Osiyo hududiga ta'sir qiladi. Ob-havo sharoitlarini yomonlashtiradi. Kichik gradientli yuqori bosimli maydon jarayonida Sibir antisikloni bilan Rossiyaning Yevropaqismidagi antisiklonni tutashtirib turuvchi baland bosimli maydon hosil bo'ladi. Bu jarayondan so'ng Rossiyaning Yevropaqismidagi antisiklon tarqalib ketadi yoki sharqqa tomon ...