Antarktida. Tabiiy sharoiti va materikning o'ziga xosligi

Antarktida: tabiiy sharoiti va materikning o'ziga xosligi Reja: 1. Antarktidaning tekshirilishi. 2. Muz osti relpefi. 3. iqlimi. 4. Organik dunyosi. Antarktida tabiatining betakrorligi jihatidan yagona va o'ziga xos materikdir. Kutb tadqiqotchilari bu materikni turli nomlar bilan muz materigi, zim-ziyo materik, kor chullari, sirli materik, ok materik deb ataganlar. Kishda Antarktida kutb tuni korongiligiga botadi, yozda esa yarim kechada Xam quyosh muz-kor chukkilarini yoritib turadi. Bu joyda Yerdagi eng kuchli shamollar bo'ladi. Materikda doim turadigan aholi yuk. Sayyoramizning 80 foiz chuchuk suvi Antarktida muzlarida tuplangan. Maydoni 13991 ming km2, shundan shelpf muzliklari 1543 ming km2.Muz koplamining o'rtacha balandligi 2040 m, eng baland nuqtasi Vilpson tepaligi 5140 m. chekka nuqtasi Sifre 63013' j.k. XX asrning birinchi yarmida AKSh, Buyuk Britaniya, Avstraliya, Norvegiya va boshqa davlatlar Antarktidani o'rganish uchun maxsus ekspeditsiyalar tashkil etishdi. Xar bir mamlakat o'z maqsadi yo'lida harakat kildi. tadqiqotlar asosan soXillarda olib borildi, materikning ichki qismlari esa deyarli nomaolumligacha kolaverdi. sobiq sovet ekspeditsiyalari o'tkazishda Arktikani o'rganish va uzlashtirishda tuplangan boy tajribalardan foydalanildi. sobiq Sovet tadqiqotchilari ogir iqlim sharoitida qisqa vaqt ichida fakat kirkok buylaridagina emas, Antarktidaning ichki, borish qiyin bo'lgan, odam oyogi yetmagan qismlarida Xam bir necha ilmiy stansiyalar (Mirniy, Pioner, Vostok, Borib bulmaydigan kutb va boshqa) bunyod etishdi. hozirgi zamon tadqiqot metodlari materikning muz osti relpefi haqida aniq tasavvur qilishga imkon beradi. Materik yer yuzasining 13 kismiga yaqini okean satxidan past. Shu bilan birga muzlik kalkoni ostida tog tizmalari va massivlari borligi Xam aniklandi. Ueddel dengizidan Ross dengizigacha Yer pusti yoriklari zonasi buylab. Transantarktida toglari chuzilgan. Ular relpefiga ko'ra bir-biridan keskin farq qiluvchi g'arbiy Antarktidani sharqiy Antarktidadan ajratib turadi. sharqiy Antrktidada tutash muz koplami ostida tekisliklar bilan balandligi 300-400 m bo'lgan tog massivlari almashinib turadi. Ular juda qadimgi davrlar jinslaridan tashkil topgan. Bu jinslar qadimgi Gondvana materigi tarkibida bo'lgan boshqa materiklardagi jinslarga uxshaydi. sharqiy Antarktidaning muzlik va muz osti relpefi Xususiyatlari Antarktida yer yuzasi profilida yaxshi kurinib turibdi. Materik chekkasida Erebus vulkani joylashgan. Bu vulkan sunmagan. U bu rayonda tog hosil bo'lish jarayonini faol ruy berayotganidan dalolat beradi. Antarktida deyarli butunlay Antarktida iqlim mintaqasida joylashgan. Bu yerdagi eng sovuk sutkalik o'rtacha harorat xatto yozda Xam - 300S dan kutarilmaydi, kishda esa 700S dan Xam past bo'ladi. Antarktidani Yerning sovukxonasi (muzxona) deyshadi, Janubiy yarim shar Antarktida taosiri tufayli shimoliy yarim sharlardan ancha sovuk. Rus kutbchilari Vostok stansiyasida Yerdagi eng sovuk haroratni (-89.20S) kayd qilishgan. Shu sababli Vostok stansiyasi Yerning sovuklik kutbi deyiladi. Yozda Antarktidaga quyosh issikligi ekvatorial ulkalardan kuprok keladi. ...