Chuqurliklarni o'lchash usullari va unda qo'llaniladigan asboblar

Chuqurliklarni o'lchash usullari va unda qo'llaniladigan asboblar Reja: Chuqurliklarni o'lchash usullari va unda qo'llaniladigan asboblar Chuqurliklarni o'lchash natijalarini qayta ishlash Suvning oqish tezligini o'lchash Ushbu mavzuda chuqurliklarni o'lchash vaqtida qo'llaniladigan usullar, qurilmalar, asbob-uskunalar, ularning tuzilishlari va ishlatish tamoyillari yoritiladi. Hozirgi vaqtda daryolarda hamda nisbatan chuqur bo'lmagan ko'l va suvomborlarida chuqurliklarni o'lchashda gidrometrik usul qo'llaniladi. Gidrometrik usulda chuqurlikni o'lchashda namyotka, shtanga, suv o'lchash reykasi, gidrometrik lotlardan foydalaniladi. Bunda qaysi bir asbobni tanlash daryo, ko'l yoki suv omborining chuqurligiga, suvning oqish tezligigabog'liq. Namyotka-yog'ochda ishlangan, uzunligi 5-7 m, diametri 4-5 smgatengbo'lganasbobdir. U 10 smdan katta bo'laklarga, 2 sm dan kichik bo'laklarga bo'linadi. Namyotkaning suvga tushiriladigan pastki qismiga temirdan qoplama kiydiriladi. Qoplamaning og'irligi- 0,5-1 kg atrofida bo'lishi kerak. Uning vazifasi namyotkani cho'ktirish va asosan uni emirilishdan saqlashdir. Namyotka bilan chuqurlikni o'lchashda 2-5 smxatolikka yo'l qo'yiladi. Shtanga bilan ham chuqurlik o'lchash mumkin. Lekin, aksariyat hollarda unga tezlik o'lchaydigan asbob o'rnatilib, suvning oqish tezligi o'lchanadi. Suv o'lchash reykasi bilan kichik soylar va ariqlarning chuqurligi o'lchanadi. Gidrometrik lotlar. Suvga cho'kadigan har qanday jismni ipga bog'lab,oddiy lotni yasash mumkin. Gidrometrik lotlar ikkiga bo'linadi: 1) qo'l loti; 2) mexaniklot. Qo'l lotidan daryolar va boshqa suv havzalarida suvning oqish tezligi kichik bo'lgan hollarda foydalaniladi. Ular 2 qismdan iborat bo'ladi: 1) og'irligi 3-5 kg bo'lgan yukcha; 2) trost yoki kopron shnur. Hozirgi kunda qo'l loti standart shaklda maxsus zavodlarda ishlab chiqariladi. Ana shundaylardan biri LPR-48 tipidagi og'irligi 4,5 kg, diametri 5,8 sm, uzunligi 35 sm bo'lgan qo'l lotidir. Ular bilan chuqurlik o'lchashda yo'l qo'yiladigan xatolik 10 sm atrofida bo'ladi. Qo'l loti yordamida daryolarda 25 m, ko'llarda 100 m gacha bo'lgan chuqurliklarni o'lchash mumkin. Mexanik lotdan daryolarda suvning oqish tezligi juda katta yoki chuqurliklar 25 m dan ortiq bo'lganda foydalaniladi. U 3 qismdan iborat: 1) g'altak; 2) sim yoki ip; 3) tosh yoki yuk. G'altak yordamida lot suvga tushiriladi va tortib olinadi. Toshning og'irligi turlicha bo'ladi. Neva lebetkasidagi toshning og'irligi 50 kg gacha, Lugada esa 30 kg gacha bo'ladi. Mexanik lotlarda chuqurlik o'lchanganda xatolik anchakattabo'ladi. Ular yordamida o'lchangan haqiqiy chuqurlikni topish uchun kiritiladigan tuzatma manfiy ishora bilan beriladi va quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi: () a, Bu erdaa-suv yuzasi bilan lot tushirilayotgan nuqta orasidagi masofa, l-ahfik-2hhaq., l-simning uzunligi, 1 bo'lsa, tuzatma quyidagicha aniqlanadi: 1) a ga tuzatma olamiz; 2) suv osti qismiga tuzatma olamiz: l1-1l2, l2-2hhaq. Exolotlar, yani ultratovush usuli bilan chuqurlikni o'lchash aniq natija beradi va u yordamida chuqurlikni qisqa vaqt ichida juda tez aniqlash mumkin. Unda qo'llaniladigan ...