Demografik koeffitsiyentlar

Demografik koeffitsiyentlar Reja: Demografik koeffitsiyentlar to'g'risida Tug'ilish va uning koeffitsiyentlari. O'lim va uning koeffitsiyentlari. Nikoh va ajralish koeffitsiyentlari. Tug'ilish va o'lim koeffitsiyentlari. Demografik jarayonlar (tug'ilish, o'lim, nikoh va ajralash) ni mukamal o'rganishda, ularni turli aholii guruhlari, davlatlar, dunyo hududlari bo'ylab qiyoslashda, kelajak istiqbolini aniqlashda, demografik koeffitsiyentilardan foydalaniladi. Ushbu koeffitsiyentlar yordamida o'rganilayotgan demografik jarayonning kerakli jihatlari chuqur va qiyosiy darajada o'rganiladi. Ma'lum tarixiy davr yoki ikki hudud orasida demografik farqlarni statistik ma'lumotlar orqali bevosita aniqlab bo'lmaydi. Shuning uchun har bir demografik jarayonni koeffitsenti hisoblanadi. Buning 1zdp1rskiy slovarh. M. 1985394-395 uchun qayd etilgan demografik jarayonning 100 kishiga nisbatan bo'lgan miqdor aniqlanadi. Demak 100 kishi demografik jarayonlarni o'rganishda mezon hisoblanadi. Bu ko'rsatkich promille, deb yuritiladi va quyidagicha -%o belgilanadi. Demografik koeffitsiyentlar alohida demografik jarayonlarni ifodalaydi. Demografik koeffitsentlar umumiy, maxsus va xususiy jihatlarga egadir. Tug'ilish va uning koeffitsiyenti. Tug'ilish-ma'lum avlodlarni tashkil etuvchi aholi guruhidagi bola ko'rish jarayonidir. Tug'ilish-biologik jarayon. Lekin u ijtimoiy-iqtisodiy muhit ta'sirida o'zgarib boradi. Jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy tarkibidagi o'zgarishlar tug'ilish darajasini belgilaydi. Tug'ilishning biologik asosi insonning pushtliligi, nasl qoldirish, avlod qoddirish qobiliyatidir. Erkak bilan ayol, ya'ni nikoh juftlarining farzand ko'rishga bo'lgan biologik qobiliyati pushtlilik, deb ataladi va bu tushuncha demografiyada ko'proq ayollarga nisbatan qo'llanilib, har bir ayolning farzand ko'rish davridagi (o'rtacha 15-49 yosh) jami homiladorligi bilan belgilanadi. Pushtlilik erkak va ayolning biologik xususiyatlariga, salomatligiga bog'liqdir. Ilmiy manbalarda qayd etilishicha, sog'lom ayollar farzand ko'rish davrida eng ko'pi 35 tagacha homilador bo'lishi (egizaklar ham bitta homiladorlik hisoblanadi) mumkin ekan. Lekin xar bir ayol o'rtacha 10-12 ta tirik farzand ko'riish, 10-15 marta homilador bo'lishi (o'lik tug'ilishi, bola tashlash holatlari bilan birga) mumkin. Tug'itlish-tirik tug'ilgan bolalarni ifodalovchi biologik jarayon bo'lib, u insonlarning reproduktiv mayl, ya'ni farzand ko'rishga bo'lgan munosabati bilan bog'liqdir. Reproduktiv mayl esa inson yashayotgan ijtimoiy-iqtisodiy muhit bilan bog'liq holda o'zgarib turadi. Natijada inson o'z pushtliligidan, ya'ni bola ko'rishga bo'lgan biologik imkoniyatidan to'la foydalanmaydi. O'zining bolani tarbiyalab voga yetkazish uchun zarur bo'lgan barcha ijtimoiy-iqtisodiy imkoniyatlarini hisobga olgan holda, farzand ko'rishga harakat qiladi, ya'ni farzandlar tug'ilishini cheklaydi, nazorat etadi. Tug'ilish darajasi-tug'ilish koffitsientlari yordamida o'rganiladi. Tag'ilishning umumiy, maxsus va xususiy koeffitsiyentlari mavjuddir. tug'ilishning umumiy koeffitsiyenti. Har 100 aholiga nisbatan tug'ilgan bolalar sonini ifodalaydi va quyidagi formula yordamida hisoblanadi. n= T - o'rganilayotgan davr (yil). P - o'rganilayotgan davrdagi aholining o'rtacha soni. N - o'rganilayottan davrda tug'ilgan bolalar soni. Tug'ilishning umumiy koeffitsiyenti odatda promilleda hisoblanadi. Bu koeffitsiyentdan tug'ilish darajasini ifodalashda ko'proq foydalaniladi. Uning yordamida ma'lum HUAUA yoki avlodlardagi tug'ilishda ro'y berayotgan o'zgarishlar umumiy tarzda o'rganilishi mumkin. Lekin tug'ilishning umumiy ...