Geografik bilimlarning taraqqiyoti

Geografik bilimlarning taraqqiyoti o'qitish protsessida o'quvchilarning geografik bilimlari doimiy ravishda tarakdiy etib boradi. Avvalo o'quvchilarning ilgaridan mavjud bo'lgan tasavvurlari va tushunchalari boyib boradi. Tasavvurlar tobora yakkol va aniq buda borib, yangi tafsilotlar bilan boyiydi. Shu bilan bir vaqtda territorial tasavvurlar, obyektlarning kartadagi holati, ularning shakli va kattaligi oydinlashadi. Masalan, geografiya uk.itishning dastlabki paytlarida Yevropakiemi tundrasining tabiati to'g'risida o'quvchilarning tasavvuri juda yuzaki va kam bo'ladi; ularning tasavvurida tundraning atigi bir obrazi bo'ladi, buning ustiga bu obraz etarli darajada aniq bulmaydi, chunki o'quvchilar tundra tabiatining tafsilotlarini tasavvur kila olmaydilar. Tundraning chegaralarini xam u k.adar yakol tasavvur etmaydilar. o'quvchilar o'qish protsessida tundraning bir kancha o'simliklari bilan, ularning xossalari va yakkol ko'rinishi bilan, tundraning mikrorelefi va tuproqlari bilan tanishadilar, buning natijasida tundra to'g'risidagi ularning tasavvurlari boyiydi. Bundan tashqari, o'quvchilarning ongida tundraning birgina obrazi emas, bir necha obrazi hosil bo'ladi, shu bilan birga bu obrazlardan xar biri yakkolrok. va anikrok bo'ladi. Tasavvurlar bilan bir vaqtda tushunchalar xam taraqqiy etadi; tushunchalar o'z mazmuniga ko'ra konkretrok., anikrok. va chuqurrok. bo'lib koladi. o'quvchilar uzlariga ilgaridan malum bo'lgan obyektlarni urganar ekanlar bu obyektlarga doir yangi faktlar bilan, ularning ilgari nomalum bo'lgan xossalari va aloqalari bilan tanishadilar. Masalan, uk.uvchilar Leningrad bilan dastlab tanishganlarida bu shahar to'g'risida fakat boshlang'ich ma'lumotgina olganlar: Leningradning katta shahar, yirik sanoat va madaniyat markazi ekanliginigina bilib olganlar. Keyinrok o'quvchilar Leningradning oldindan malum bo'lgan alomatlarini kursatadigan yangi faktlar (masalan, sanoatining ixtisosi ro elektr stansiya ishga tushirilgan deyiladi. o'quvchilar karta asosida Jiguli torlarining Volga daryosiga nisbatap geografik holatini, Samara yoyini va butun Volgabuyi kirlarini kuz oldiga keltira oladilar, shuningdeq bu toglarning absolyut balandligini aniklay biladilar. o'quvchilar Jiguli toglarini utmasdan oldin balandligi taxminan shuncha keladigan boshqa kirlar bilan (Donets kryaji va bokshalar) hamda bir kancha baland toglar bilan tanishib chikdilar. o'quvchilarning ongida Jiguli torlarining balandligi namoyon bo'ladi (Jiguli toglari boshqa balandliklarga karaganda balandroq, torlardan esa pastrok.). Darslikdagi fotorasmdan o'quvchilar daryoni, dars kirroq-laridagi urmonli toglarni, Jigulevsk shaxrini va oldinda elektr simlari machtalarini kuradilar. Bu manzara urganilayotgan rayon to'g'risida, uning relefi, Jiguli torlarining joylashishi va bu toglarning Volga daryosiga nisbatan balandligi to'g'risida umumiy tasavvur beradi. Barcha ana shu xilma - xil idrok va tasavvurlar asosida Jiguli torlarining obrazi yaratiladi; bu obraz o'quvchilar ongida kartadagi muayyan joy bilan borlanadi. Shunday obrazni tashkil kiladigan predmetlar va hodisalar to'g'risida o'quvchilarning umumiy tasavvurlari k.anchalik ko'p bulsa, xususiy geografik tasavvurlar ular ongida kanchalik ko'p urnashgan bulsa (o'quvchilar urganiladigan obyektni ana shu xususiy geografik tasavvurlar bilan takdoslashlari mumkin), bu barcha tasavvurlar nakadar yorkin va ifodali bulsa, ...