Jahon xalqlarining ilmiy geografik tadqiqotlarining rivojlanishi

Jahon xalq larining ilmiy geografik tadqiqotlarining rivojlanishi Reja: Kruzenshtern I.F, Lisyanskiy Yu.F. rahbarligidagi sayyohatlari (1803-1806 yy.) Bellinsgauzen F.F. va M.P. Lazarovlar sayyohati haqida Nemis tabiatshunosi A.Gumbolpdning sayyohati (1799-1804 yy) Kavolevskiy Ye.P. va Ber K.M. sayyohati (1853-57 yy) Shilligin N.G. va Kropatkin P.A. sayyohatlari haqida Voeykov A.I. (1869-71 yy), Angliya sayyohi Froder (1894-96 yy) Oksar Dikson (Shvetsiya) sayyohati (1875 y) Tayanch iboralar: Bu davrda (XIX asr) jahon xalq larining ilmiy geografik tadqiqotlar olib borishda: Kruzenitern I.F, Lisyanskiy Yu.F, Bellensgauzen F.F, M.P. Lpzarovlar, A.Gumbolpdning, Kovolevskiy Ye.P., Ber K.M. Shilligin N.G. va Kropatkin P.A., Voekov A.I., Froder Oksar Dikson, Sibriyakov A.M. Diksonlarning, Livingston Dpvad ,Robert O Xaro Berk, Djon Douell Styuar Forrest Djon Ch.Valixonov, Severtsov, Semyonov Tyanp-Shanskiy, Fedchenko A.P., Mujketov I.V.,Prevalskiy N.M. sayyohlar, ularning geografiya faniga qo'shgan hissalari haqida tushunchalar. XII asr oxiri XIX asr boshlarida baozi ilG'or mamlakatlarda kapitalizm tashkil topishi va yirik qishloq ho'jalikni rivojlanishi natijasida ko'p mamlakatlarda xom ashyoga bo'lgan talab kuchaydi. Natijada fan va texnikaga bo'lgan eotibor, materik va suvliklarni ilmiy ravishda o'rganish yanada rivojlantirishga sabab bo'ldi. Shu davrda (XIX asr 2-yarmi) kelganda rivojlangan mamlakatlardan Germaniya (Berlingda - 1828) Buyuk Britaniyada (Londonda - 1830), Fransiyada (Parijda 1821) Rossiyada (Peterburgda -1848) kabi mamlakatlarda geografiya jamiyatlari tuzilgan. Geografiya jamiyatlari tarixiy geografik tadqiqotlarni ng markazi bo'lib qoldi. Bu davrda jahonning barcha davlatlarida tarixiy geografik tadqiqotlar, ayniqsa, Rossiyada geografik tadqiqotlar kuchayib 50 ga yaqin ekspeditsiyalar olib borilgan. Rossiyada birinchi rus ekspeditsiyasi (1803 -1806) I.F. Kruzenshtern va Yu.F. Lisyanskiy rahbarligida Nadajda va Niva kemalarida olib borilgan. Ekspeditsiyani okean ministrligi va Rossiya- Amerika kompaniyasi tashkil qilingan, tadqiqot ishlariga esa Fanlar Akademiyasi boshchilik qilgan. ekspeditsiyaning asosiy vazifani turli mamlakatlarni tabiiy sharoiti, aholisi, xo'jaligini ilmiy kuzatishdan iborat edi. Bu ekspeditsiyaga fanlar Akademiyasidan bir necha tabiatshunoslar (G.I.Lansdorf, I.K.Gorner va bosh.) taklif qilgan. Birinchi ekspeditsiya 1803 yil (avg) Peterburrgdan Atlantika okeaniga chiqib, janubiy-G'arbga tomon so'zib ekvatordan o'tib, Janubiy Amerikani Rio-de-Janeyro shahriga, undan chiqib materikni sharqiy sohillari bo'ylab so'zib janubidagi Gori burni orqali Tinch okeaniga o'tib, shimoliy G'arbga tomon so'zib Markin, Sandvik, Govoy orollaridan bo'lgan. Shu yerda sayyohlar Nadejda kemasiga Kruzenteri rahbarligidagi sayyohlar Sandvichdan orolidan chiqib Petropovlovsk, Kamchatka, Saxalin, Yaponiya va Xitoyning sharqiy sohillarida bo'lgan, so'ngra Hind okeanidan o'tib Afrikaning janubidagi Yaxshi Umid burni orqali Atlantika okeani bo'ylab shimol tomon so'zib Peterburgga qaytib kelgan. Kruzenshteri I.F. ekspeditsiya davomida o'zi bo'lgan joylarni iqlimi (sutkalik O'rta cha harorati) havo bosimi, okeanlardagi oqimlar, har-xil chuqurliklarda, haroratni taqsimlashi, ularning yil fasillariga ko'ra tarqalishi chegaralarini proliv, otliv hodisalari, okean suv sho'rligi, xatto Atlantika okeani suvini ...