Jahonda aniqlanilgan gaz zaxirasini taqsimlanishi

Jahonda aniqlanilgan gaz zaxirasini taqsimlanishi(%hisobida) Ko'mir sanoati jahonda yiliga 60 dan ortiq mamlakatda 5,1 mlrd.t. ko'mir qazib olinadi. Energetik qiymatiga ko'ra ko'mir quyidagi xillarga bo'linadi: antrosit, toshko'mir, lignit, qo'g'ir ko'mir, briket. Jahonda ko'mir qazib olishda 1-o'nlik davlatlari: 1.Xitoy (1,164 mln.t.) 6.Avstraliya 2.AQSH (930 mln.t.) 7.Polsha 3.Rossiya (280) 8.JAR 4.Hindiston 9.Qozog'iston 5.GFR 10.Ukraina. Jahonda ko'mirning asosiy havzalari: Appalachi, Donbass, Kuzbass, Yuqori Sileziya, Rur, Fushun, Kansk-Ochinsk, Vitvatersrand, Ekibastuz, Qarag'anda, Damadar. Ko'mirning asosiy eksportchilari: AQSH, Avstraliya, JAR. Importchilari: Yuponiya, xorijiy Yevropadavlatlari. Ko'mir sanoatining asosiy xususiyati ko'mir qazib olish va undan foydalanishning asosiy qismi iqtisodiy rivojlangan davlatlarda to'planganligi.Ko'mir qaysi mamlakatda qazib olinsa, o'sha joyda iste'mol qilinadi. Ko'mirning 110 qismi jahon bozoriga chiqariladi. Elektr energetika sanoati. FTI davrida elektronlashtirish va kompleks avtomatlashtirish yuqori sur'at bilan o'smoqda. Jahonda hosil qilinayotgan elektr energiyasini 63 % ini IES (TES)lar beradi. Odatda IESlar ko'mir havzalari yoki yoqilg'i manbalariga yaqin joylashtiriladi. IESlarni elektr energiyasidan tashqari issiqlik ham beruvchilarini IEM (TETS) lar deyiladi. IEM lar issiq suv ham beradi, lekin 20 km.dan uzoqqa yuborib bo'lmaydi. IEMlar yirik sanoat markazi va shaharlarda barpo qilinadi. Jahonda GESlar ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining 20%ga yaqinini beradi. Lekin ularning salmog'i asta pasayib bormoqda. KAsqadli GESlar(Chirchiq-Bo'zsuv, Tinnesi, Sevan) energetika rayonlarini vujudga keltiradi. Eng yirik GESlar: Itayku (Braziliya 12,5mln.kVt. soat ), Shushensk, Norak, Rogun, Chorvoq. AESlar energiya ishlab chiqarishdagi salmog'iga ko'ra jahonda 3-o'rinda turadi. Uning salmog'i 17%. AESlar salmog'i 60-80 yillarda tez o'sgan, hozirda esa sekin o'smoqda. Ekologik jihatidan toza. Dunyoda 1985 yil 25 mamlakatda 300 dan ortiq AESlar bor. 1 kg.uran yonganda-2,5 ming t. ko'mir yonganda beradigan energiyani beradi. Dunyodagi 1-AES-Obinsk AESi Moskva oblastida qurilgan (1953y). Lekin turli davlatlarda ES salmog'i turlicha. Masalan: Polsha va JARda asosan energiyani IESlar, Norvegiyada GESlar, Fransiyada esa AESlar (34qismi) beradi. Elektr energiyasi dunyo boyicha 15,6 trln.kVtsoat (2005) ishlab chiqaradi. Elektr energiyasi ishlab chiqarishda yetakchi mamlakatlar: 1.AQSH (3,9 trln.kVts.) 6.Germaniya (560 mln.kVts) 2. Xitoy (2,2 trln.kVts) 7. Hindiston (560 mln.kVts) 3 Yaponiya (1,1 trln.kVts). 8. Fransiya ( 540 mln.kVts) 4.Rossiya (940 mln.kVts) 9.Buyuk Britaniya (370 mln.kVts) 5.Kanada (570 mln.kVts) 10.Braziliya (360 mln.kVts). Mazkur birinchi o'nlik davlatlari jahonda hosil qilinayotgan elektr energiyasini 72 % ini ishlab chiqaradi (2005-y). AESlar salmog'i o'syapti.1980 yillarda kapitalistik davlatlarda yiliga 500 t. uran qazib olingan, buning 13 qismi AQSHda. Uran qazib olishda etakchi davlatlar: AQSH, Kanada, JAR, Niger, Namibiya, FransiY. Eron va Hindistonda Rossiya AESlar qurishga yordam bermoqda. AESlarda yoqilg'i transporti xarajati arzon, lekin suv ko'p kerak bo'lgani uchun AESlar daryo va dengiz boyiga quriladi. 16 kg. ...