Janubiy Uzoq Sharq o'lkasi

Janubiy Uzoq Sharq o'lkasi Janubiy Uzoq Sharq yoki Amur-Ussuri o'lkasi SSRning janubi-sharqini egallaydi. Shimol davag'arbda u bundan oldingi ikki o'lka bilan chegaralanadi: janub dadavlatche-garalarigacha chuzilib boradi, sharqda materik sohillari va Saxalin orolini Oxotava Yapon dengizlari suvi yuvib turadi. o'lkaning maydoni taxminan 1,2 mln. km2-SSR terri-toriyasining 5 protsentchasiga teng. Janubiy Uzoq Sharq o'lka-sida Primore o'lkasi va Xabarovsk o'lkasining asosiy qis­mi, Amur hamda Saxalin oblastlari joylashgan. UzoqSharqningjanubi 55 va 45° shimoliykengliklarorasida, yanimutadilmintaqaningjanubiyyarmidajoy­lashgan. Bundan tashqari, o'lka kontinentning sharqiy qismi-ni, yani juda katta Yevrosiyo quruqligi bilan bepoyon Tinch okean suvlarining o'zaro ta'siri ayniqsa yaqqol ifodalangan qismini egallaydi. Amur-Ussuri o'lkasi tabiatining aso­siy xususiyatlari o'lkaning ana shunday geografik o'rni ta-sirida vujudga kelgan. Geologik jihatdan bu o'lka Shimoli-Sharq bilan bir qatorda SSR territoriyasidagi mezozoy burmalanishlari rivojlangan ikkinchi oblastdir. Relefida tog oraligidagi tekisliklar bilan birin-ketin joylashgan o'rtacha balandlikdagi toglar kupchilikni tashkil etadi. Iq-limi yaqqol ifodalangan musson xarakteriga ega. Dare tar-moqlari ko'p va sersuv, musson tipidagi suv rejimiga ega. Landshaft jihatidan bu o'lkada igna bargli - keng bargli urmonlar eng xarakterlidir, bu urmonlar SSRning Sibir-da uzilib qolgan ikkinchi aralash urmonlar oblastini hosil qiladi. Hech bir joyda takrorlanmaydigan original organik dunyosi o'lka tabiatining o'ziga xos xususiyatidir. Mashhur rus geograf-eayohatchisi N. M. Prjevalskiy bu o'lka tug-rieida mana bunday deb yozgan edi: «Bu yerda ham shimol, ham janub o'simlik va hayvonlarining aralashib ketganligi odatlanmagan kuzga qiziq tuyuladi. Tok chirmashib ketgan elni, kedr va pixtalar bilan yonma-yon usgan probka daraxti va yong'oqni kurganda, ayniqsa, hayron qolasan kishi. Ovchiit sizga ayiq va sobolni topib beradi, lekii shu srning o'zi-dagina yulbarsni ham uchratish mumkin; bu yerdagi pulbars-lar kuchliligi va kattaligi jihatidan Bsngalii chakalak-zorlarida yashaydigan yulbarslardan qolishmaydi». Territoriyaning tarkib topish tarixi Uzoq Sharq janubining geologik taraqqiyoti ko'p jihat­dan Shimol-Sharq geologik taraqqiyotiga uxshab ketadi. Bur-mali strukturalarning paydo bo'lishida taraqqiyotning mezo­zoy bosqichi asosiy rol uynagan, ammo dastlabki quruqlik massivlari kembriyga qadar va paleozoyda vu­judga kelgan. Bular Manchjuriya platformasining shimoliy va sharqiy chekkalarini tashkil etuvchi Zeya-Bureya plitasi va Xanka massividir; bulardan tashqari, paleozoy vaqtida Tukuringra-Jagda, Bureya, Sixote-Alin va boshqa tizmalar O'q qismlarining yadrosi paydo bo'lgan. Mezozoiga qadar ruy bergan burmalanishlar vaqtida kupdan-ko'p granitoid intru-ziyalari chiqqan, bular konlarning paydo bo'lishiga olib kel­gan. Gertsin burmalanishi bilan mezozoy orogenezi orasida utgan davrda Uzoq Sharq janubining geosinklinal havzasi-da paleozoy arxipelagining nurashi va geosinklinal yaqini-dagi Sibir, Manchjuriya va Oxota platformalarining deiu-datsiyasi hisobiga qum-gil chukindilari tuplana borgan. Tarixiy davrda tabiiy sharoit kishilikning xo'jalik fa-oliyati ta'siri ostida anchagina uzgardi. o'lkaning janubiy yarmidagi tekisliklar ayniqsa kuchli uzgartirilgan, bu ter-ritoriyalar eramizdan avvalgi biripchp ming yillikdan bosh-lab uzlashtira boshlangan. ...