Kartografik asboblar

Mavzu: Kartografik asboblar. Reja. 1. Nivilerlash. 2. Teodalit. 3. Kompas. Yer yuzasidagi nuqtalarning bir-biriga yoki biror boshlang'ich sathiy yuzaga nisbatan balandligini aniqlash maqsadida bajariladigan o'lchash ishlari yig'indisiga nivilerlash deyiladi. geomertrik fizik va mexanik styererfotogrammertik trigonometrik Nivilerlash turlari. Barometrik Geromertrik niverlirlashda bir nuqtaga nisbatan ikkinchi nuqtaning balandligi oldingi va ulardan niverlirlash usullarida aniqanadi. ldinga niverlirlash. Bu usulda niverlirlash uchun birinchi nuqtaga, M: A-nuqtaga niverlir, ikkinchi V-nuqtaga tik kilib reryka urnatiladi. Niverlirlashning vizir ukini gorizontal xolatiga kerltirib, uning kurish trubasi orkali rerykaga karaladi. va v-sanok olinadi. Sungra asbob balandligi ( (A-nuqtadan trubaning gorizontal xolatdagi vizir ukigacha bulgan oralik) rulertka bilan ulchansa, geromertriyaning paralerl chiziklar terorermasiga asoslanib, kuyidagi formulani yozamiz. Barometrik nivilerlash havo zichligining va binobarin, unga muvozanatda bo'ladigan simob ustuni balandligining yuqoriga ko'tarilgan sayin kamayishga asoslangan. Demak, ikki nuqtadagi bosim ayirmasi orqali bu nuqtalar balandliklaring ayirmasini ham aniqlash mumkin. Teodolit joydagi gorizontal burchaklarni o'lchashda ishlatiladigan asosiy asboblardan biridir. Teodolitning asosiy qismlari qurish trubasi hamda gorizontal va vertikal doiralardan iborat bo'ladi. Teodolit bilan burchak o'lchash jurnali. Kompos Xitoyda ixtiro qilingan. Hozirgi vaqtda komposdan sayyohlar, uchuvchilar, derngizchilar, turistlar razvedkachilar, geodezist, topograf, geograf va boshqa mutaxassislar gorizont tomonlarini aniklashda foydalanadilar. Kompaslar xar xil tuzilgan bo'ladi. Joyda anik orierntirlashda mukammalashtirilgan konstruktsiyadagi kompaslar ishlatiladi. Bunday kompasga bussol deyiladi. Kompas bilan ishlashdan avval, uni terkshirib ko'rish kerak. Kompasning magnit strerlkasi serzgir bo'lishi kerak. Magnit strerlkasi tinch turgan paytda u gorizontal xolatda bulishi kerak Komapasning magnitlangan.strerlkasi ekstserntrisitert xatosidan xoli bulishi kerak, ya'ni ststrerlkaning shimoliy va janubiy uchlaridan olingan sanoklar bir-biridan 180°ga fark kilishi kerak. Kompas dioptr l arning markazidan utgan terkislik limbning 0° va 180°li diamertridan utishi kerak. Foydalanilgan adabiyotlar. Asomov M., Mirzaliyev T. Topografiya asoslari va kartografiya. Toshkent: «O'qituvchi», 1988. Asomov M., Mirzaliyev T. Topografiya asoslari va kartografiyadan labaratoriya mashg'ulotlari. Toshkent: «O'qituvchi», 1990. Berlyant A.M. Obzor prostranstva: karta informatsiya. M.: «Mыsl», 1986. Berlyant A.M. Kartograficheskiy metod issledovaniya. M.: 1978. Gedыmin A.V., G.YU.Gryunberg i dr. Kartografiya s osnovami topografii. M.: «Prosveщenie», 1988. G'ulyamova L.X. Geografiyada aerokosmik uslublar. Toshkent: «Universitet», 1993. Kartografiya na rubeje tыsyachaletiy. Dokladы I Vserossiyskoy nauchnoy konferensii po kartografii. M.: 1997. Mirzaliev T. Geografik karta va undan foydalanish. Toshkent: «O'qituvchi», 1977. ...