Ko'llar va suv ombori

Ko'llar va suv ombori Dunyodagi yirik ko'llarning qit'alar bo'yicha taqsimlanishi quyidagicha: suv yuzasi maydoni 100 km2 dan katta bo'lgan ko'llar Yevropaqit'asida 33 ta, Osiyoda 44 ta, Afrikada 28 ta, Shimoliy Amerikada 25 ta, Janubiy Amerikada 6ta, Abstraliya va Okeaniyada 11 tani tashkil etadi. Dunyodagi eng yirik ko'l - Kaspiy dengizidir. Yer sharining quruqlik qismidagi barcha chuchuk suv zahiralarining 20% i dunyodagi eng chuqur ko'l bo'lgan Baykaldadir. Dunyodagi suv yuzasi maydoni jihatidan eng yirik ko'llar Kaspiy ko'li 37400 km .kv. Yuqori ko'li 82680 km .kv. Viktoriya ko'li 6900 km .kv. 2-ilova 2. Ko'llarni paydo bo'lish sharoiti(genezisi)ga bog'liq holda tasniflash Muzlik ishi natijasida hosil bo'lgan ko'llar Finlandiyadagi ko'llar Rossiyadagi ko'llar Suv omborlari haqida umumiy ma'lumotlar. Ma'lumki, daryolardagi suv miqdori yil davomida mavsumidan, mavsumga va u yildan bu yilga o'zgarib turadi. Yer yuzidagi, ayniqsa, O'rta Osiyo kabi arid iqlimli hududlardagi ba'zi bir daryo va soylarning suv miqdori yil davomida shu qadar notekis va noqulay taqsimlanganki, oqibatda milliard - milliard metr kub suv xalq xo'jaligiga hech qanday foyda keltirmasdan behuda oqib ketadi. Ayrim paytlarda, masalan toshqin va tulinsuv davrlarida tulib - toshib oqib, katta zarar keltiradi. O'lkamiz sharoitida, qishloq xo'jaligida suvga bo'lgan talab ortgan mavsumlarda esa bunday daryo va soylarda suv keskin kamayib ketadi, ayrim hollarda butunlay qurib qoladi. Mana shunday sharoitda daryo va soylar suvidan tula va samarali foydalanish hamda toshqinlarni oldini olish maqsadida ularning oqim rejimini boshqarib turish zarur. Bu muammoni daryolarda sun'iy ko'llar - suv omborlari barpo etish yo'li bilan hal etish mumkin. Suv omborlari qurish o'lkamiz kabi qurg'okchilik hamda qishlok xo'jaligi sug'orishga asoslangan hududlarda ayniqsa zarurdir. Ko'pchilik suv omborlarini qurishda ekinzorlarni suv bilan ta'minlashdan tashqari, ulardan gidroenergetika, baliqchilikni rivojlantirish, yirik sanoat korxonalari va shahar suv ta'minotini yaxshilash maqsadida foydalanish ham nazarda tutiladi. Suv omborlari geografiyasi. Daryolardagi suv va energiya boyliklari (resurslari)dan tularoq foydalanish maqsadida Yer kurrasida juda ko'p suv omborlari qurilgan. Dunyodagi eng yirik suv ombori Viktoriya - Nil daryosida qurilgan Ouen - Fols (Viktoriya) suv ombori bo'lib, Keniya, Tanzaniya, Uganda davlatlari hududida joylashgan. Uning suv sig'imi 205 km3 (Viktoriya ko'li bilan qushib hisoblanganda) bo'lib, Nil daryosi oqimini yillararo boshqarishga mo'ljallangan. O'rta Osiyo davlatlari hududidagi eng yirik suv omborlari O'zbekistonning eng yirik suv omborlari ...