Malakologiya fanining O'rta Osiyo va O'zbekistonda rivojlanish tarixi

rYeJA 1. O'rta Osiyo malakofaunasi to'g'risidagi ilk materiallar yig'ilgan ekspeditsiyalar haqida ma'lumot. 2. Ye. Martens va Z.Zimrotlarning malakologiya fanining rivojlantirishga qo'shgan xissalari. 3. V.A. Lindgolm, I.M.Lixarev, P.V.Matyokinlarning malakologiya fanini rivojlantirishga qo'shgan xissalari ularning qaysi yirik ilmiy asarlarida o'z ifodasini topgan. 4. A.A.Shileykoning qaysi ilmiy asarlarida O'rta Osiyo malakofaunasi to'g'risida ma'lumot berilgan. 5. O'rta Osiyolik qaysi malakologik olim suv va quruqlik mollyuskalarini o'rgangan va uning malakologiya fanining rivojlantirishga qo'shgan xissalari. 6. Markaziy Osiyo Respublikalarida hozirgi davrda ilmiy tadqiqot olib borayotgan malakolog olimlar. 28.03.25 28.03.25 Klaster (tarmoqlar) tuzish qoidalari: - topshiriqni diqqat bilan ko'rib chiqing; - fikrlarni tarmoqlantirsh jarayonida paydo bo'lgan har bir fikrni yozing; - imlo xatolar va boshqa jihatlarga etibor bering; - belgilangan vaqt tugamaguncha yozishni to'xtatmang, fikringizni jamlashga harakat qiling; - fikrlarni chegaralamang, ular o'rtasida o'zaro aloqadorlika etibor qarating. 28.03.25 28.03.25 O'rta Osiyoning tabiiy geografik jihatidan batafsil o'rganish maqsadida XIX asrning ikkinchi yarmida P.P.Semyonov-Tyan-Shanskiy (1856-1857), N.A.Severtsov (1857-1858), A.P.Fedchenko(1868-1871)lar tomonidan qator yirik ilmiy ekspeditsiyalar tashkil etilgan. O'rta Osiyo malakofaunasi to'g'risidagi ilk materiallar shu ekspeditsiya bilan bevosita bog'liq bo'lib, ular tomonidan yig'ilgan mollyuskalar kolleksiyasi E.Martens(1874), Anse(1884), Mollendrof(1889) tomonidan o'rganilgan. O'rta Osiyo mollyuskalarining geografik tarqalishi to'g'risidagi ilk ma'lumotlar E.Martensning (1874) «Shilliqqurtlar» nomli ilmiy asarida qayd qilinib, unda 29 ta turga qisqacha ma'lumot berilgan. 28.03.25 XIX asrning oxiri XX asrning boshlariga kelib «shilliqqurtlar» qator olimlar tomonidan sistemalashtirila boshlandi. O'sha davrda bu hayvonlarni sistemalashtirishga o'zini eng ko'p hissasini qo'shgan olimlardan biri Zimrot (1851-1917) bo'lib, u o'zining uchta yirik (1896, 1910, 1912) ilmiy asarini Kavkaz va O'rta Osiyo mollyuskalariga bag'ishlagan. XX asrning birinchi choragiga kelib malakologiya sohasidagi tadqiqotlar ancha rivojlandi. O'sha davr olimlaridan V.A. Lindgolm (Pamir ekspeditsiyasi materiallari asosida) ishlarida (1922,1927,1928) O'rta Osiyo hududidan fan uchun yangi bo'lgan 10 ga yaqin turlar etirof etilgan. O'rta Osiyoda malakologiya fanini rivojlanishida I.M.Lixarev (1917- 2003)ning xizmatlarini takidlash juda joizdir. A. Sandaharia levanderi ustki qismi. B.Sandaharia Izzatullarvi. 28.03.25 I.M.Lixarevning Rammelmeyr bilan birgalikdagi 1953 yilda chop etilgan «quruqlik mollyuskalari» nomli monografiyasi malakologiya fanini rivojlantirishda tub burilish yasadi. Ushbu ilmiy asarda mualliflar tomonidan 1853-1951 yillar oralig'ida to'plangan materiallar umumlashtirilgan bo'lib, O'rta Osiyo hududida tarqalgan 119 ta turga tavsif berilgan. Bundan tashqari quruqlik mollyuskalarining tarixiy shakllanishi, zoogeografik tarkibi haqida xam ma'lumot mavjud. O'rta Osiyoda malakologiya fanining rivojlanishiga rus malakologlaridan P.V.Matyokinning xizmatlari xam kattadir. P.V.Matyokin o'zining 1960 yilda chop etilgan O'rta Osiyo quruqlik mollyuskalari faunasi nomli monografiyasida, ushbu hududda tarqalgan Bradubaenidae va Enidae oila vakillarining 100 dan ortiq vakillariga ekologo-taksanomik tavsif bergan. Planorbis-planorbis turiga mansub mollyuskalar chig'anog'ining ...