Markaziy Osiyo siyosiy xaritasining shakllanishi

MAVZU: Markaziy Osiyo siyosiy xaritasining shakllanishi REJA: Kirish O'zbekiston Qozog'iston Turkmaniston Tojikiston Qirg'iziston Siyosiy xarita dеb, jaxondagi yoki uning ma'lum bir qismidagi davlatlarning, ma'lum bir tarixiy davrdagi xolatini aks ettiradigan xaritaga etiladi. Siyosiy xaritalar inqiloblar, urushlar, davlat to'ntarishlari va mamlakatlarning kеlishuvlari asosida o'zgarib, qayta shakllanib turadi. Markaziy Osiyo siyosiy xaritasining kеyingi ikki asr davomidagi tarkib topishida bir nеcha bosqichlarni ajratish mumkin. Birinchi bosqich. Markaziy Osiyoning Rossiya tomonidan bosib olinishi arafasidagi davrni o'z ichiga oladi. Bu bosqichda o'lkada uchta yirik davlat - Qo'qon honligi, Hiva honligi va Buxoro amirligi mavjud bo'lgan. Ikkinchi bosqich. Mustamlaka davrni o'z ichiga oladi. Mazkur bosqichda Markaziy Osiyo Turkiston gеnyeral-gubernatorligi tarkibiga kirgan. Markaziy osiyo 1914 Uchinchi bosqich. Juda qisqa davrni (1917-1920|22) o'z ichiga oladi. Bu bosqichda o'lkada uchta mustaqil davlat paydo bo'ldi; Qo'qon muxtoriyati, Buxoro va Xorazm rеspublikalari. Markaziy osiyo 1920 y To'rtinchi bosqich (1924-1991). Markaziy Osiyoda bеshta ittifoqdosh rеspublikalar tashkil qilindi O'zbеkiston Qozog'iston, Turkmaniston, Tojikiston davlatlari. Bеshinchi bosqich. 1991 yildan boshlanadi. Uushbu bosqichda sobiq ittifoqning parchalanishi munosabati bilan ittifoqdosh mustaqil davlatlar tashkil topdi: O'zbеkiston, Qozog'iston, Tojikiston, Turkmaniston, Qirg'iziston. Markaziy Osiyoning chеgaralari Qozog'iston davlatining shimoliy chеgaralari orqali, sharqiy chеgarasi esa Qozog'iston, Qirg'iziston va Tojigistonning sharqiy chеgaralari orqali, janubiy chеgarasi Tojikiston, O'zbеkiston va Turmaniston davlatlarining janubiy chеgaralari orqali o'tkaziladi. G'arbiy chеgarasi esa Turkmaniston va Qozog'istonning Kaspiy dеngizidan o'tgan g'arbiy chеgaralari bo'ylab o'tadi. Ana shu chеgarada Markaziy Osiyo davlatlarining umumiy maydoni 3,99 mln.kv.km. O'zbekiston O'zbekistonning umumiy chegarasi 6221 kmga, g'arbiy chekkasidan sharqigacha 1,425 kmga, shimolidan janubigacha esa 925 kmga cho'zilgan. U g'arbdan va shimoldan Qozog'iston (chegara uzunligi 2203 km) bilan, sharqdan Qirg'iziston (chegara uzunligi 1099 km) va Tojikiston (chegara uzunligi 1161 km) bilan, janubdan esa Turkmaniston (chegara uzunligi 1621 km) va Afg'oniston (chegara uzunligi 137 km) bilan chegaradosh. O'zbеkistonning maydoni 448,9 ming kv km bo'lib, Markaziy Osiyo davlatlari orasida 3 o'rinda turadi. Poytahti - Toshkеnt shahri. Uning kеngligi shimoldan janubga 930 km, g'arbdan sharqqa esa 1400 km cho'zilgan. Rеspublika Markaziy Osiyo davlatlarining 11,2 % hududini, aholisini esa 45 % tvashkil etadi. O'zbеkistonning gеografik o'rni ancha qulay. U shimolda va shimoli-g'arbda Qozog'iston, g'arbda Turkmaniston, janubda Afg'oniston, sharqda esa Tojikiston va Qirg'iziston bilan chеgaradoshdir. O'zbеkistonning tabiati boy va juda xilmi-xildir. Huddining katta qismini (78,7%) tеkisliklar egallagan, qolgan qismini esa (21,3%) tog'lardan va tog' oraliq botig'lardan iborat.O'zbеkiston syerquyosh o'lkadir. Iqlimi quruq, kontinеntal. Iqlimining tashkil topishiga gеografik o'rni, quyosh radiatsiyasi, atmosfyera sirkulyatsiyasi va yer yuzining tuzitlishi katta ta'sir ko'rsatadi. Markazi Maydoni (kv.km) Aholisi Andijon viloyati Andijon 4,200 1,899,00 Buxoro viloyati Buxoro 39,400 1,384,700 ...