Materik va okeanlarning tabiiy geografiyasi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari, tadqiqot obyekti

Materik va okeanlarning tabiiy geografiyasi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari, tadqiqot obyekti Reja: Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi faninig predmeti, maqsadi va vazifalari. Fanning tadqiqot obyekti. Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi kursi geografiya fanlari tizimdagi o'quv fani bo'lib, Yerning geografik kobii va tabiiy majmualarini o'rganadi. Bu kurs yer sharidagi materiklar va okeanlarning tabiyatini, uning tarkibiy qismlarini, ularda sodir bUloyotgan tabiiy jarayonlarni o'zaro bir-biriga bolik o'rganadi. Shu bilan birgalikda bu kurs barcha materiklar va okeanlarning ularga tutash qismlari dengizlar va orollar bilan birgalikda urganiladi. Bunda kuruklikka asosiy etibor beriladi, okeanlar va dengizlar esa asosan ularning materiklar tabiiy sharoitining shakllanishidagi aamiyati va aolinig ayoti va faoliyatiga ta'sir nuqtai nazaridagi ko'rib chikiladi. Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi Umumiy Yer bilimi, Xaritashunoslik, Geologiya, tuproqshunoslik, Biogeografiya kabi tabiiy fanlardan egallagan bilimlariga tayanadi va ularga anikliklar tiritidi. Bu kurs ma'lumotlari o'rta maktab georafiyasiga bolik olda didaktikaning «Oddiydan murakkabga» degen tartibiga asosan Afrika materigini o'rganishdan boshlanadi va eng yirik isoblangan Yevroosiyo materigini o'rganishi bilin tugallanadi. Bu tartib-qoida keyingi kurslarda Turkiston tabiiy geografiyasini o'rganish uchun zamin tayyorlaydi. Xar bir materikning ta'rifi malum bir reja asosida olib boriladi. Bunda materikning o'lchamlari, shakli, geografik o'rni, tabiati asosiy, xususiyatlarning umumiy ta'rifi beriladi. Bu nisbatan kichik kirish kismdan sung mazkur materikni Urab turuvchi okeanlarning kirok bUyi qismlari qisqacha ta'riflanadi. Bundan keyin keluvchi «Tabiati shakllanishining asosiy bosqichlari» deb nomlangan bobda butun materik va uning ayrim regionlari tabiiy sharoitni tarixiy-genetik jiatdan yondashib o'rganish nuqtai-nazardan katta aamiyatga egadir. Shundan sung butun materik tabiatining komponentlari-replef, iqlimi va boshqalar talil kilinadi. Xar bir materik va okeanga umumiy tabiiy geografik tavsif berilgach, ularni tabiiy geografik rayonlashtiriladi. Sungra regionlari va tabiiy geografik o'lkalari tabiiy sharoiti chuvur talil kilinadi. Materiklarni rayonlashtirganda region va ulkalarning geografik o'rni, tektonik tuzilishi, relefi, yer yuzasining asosiy xususyatlari, iqlimiy shoroiti va kaysi tabiat zonasida joylashganligi asos qilib olinadi. Bunda asosan geografik kobikning ajiratiladigan regionlari murakkab tabiiy komplekslardan iborat bo'lib, ular tarkibida umuman geografik kobikni tashkil etuvchi barcha tabiat komponentlar ishtirok etadi, va o'zaro bir-biriga ta'sir etib turadi. Mazkur kursda rayonlashtirishning asosiy birligi va geografik ta'riflashning asosiy obpekti bir butun, geografik jiatdan alohida ajralib turuvchi hududlar isoblanadi. Bu ududlarning asosiy kismi bir iqlim mintaqasida joylashgan bo'ladi va bir geotegtonik oblastga kiritiladi. Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi kursi oxirida materiklar va okeanlar tabiatidagi umumiy xususiyatlar va qonunyatlar akida xulosa chikariladi. Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi kursi kuydagi tuzulishga egadir: Mukaddima, Afrika, 'ind okeani, Avstraliya va Okeaniya, Tinch okenai, Antraktida, Janubiy Amerika, Shimoliy Amerika, Atlantika okeani, Shimoliy Muz ...