Mirzacho'l iqtisodiy rayoni

8-sinf geografiya darsligi asosida 42-mavzu: Darslik 1-ilovasidagi jadvaldan rayonning aholisi sonini va maydonini aniqlang. Iqtisodiy o'rni va tabiiy boyliklari. Mirza cho'l iqtisodiy rayoni Sirdaryo bilan Jizzax viloyatlaridan tarkib topgan. Rayon hududi taraqqiy etgan Toshkent va Zarafshon iqtisodiy rayonlari bilan chegaradosh. Rayonning iqtisodiy geografik o'rnini qulay deyish mumkin. Iqti­sodiy geografik o'rnining qulayligi rayonning transport-geografik holatida ham yaqqol ko'zga tashlanadi. 70-rasmdan temiryo'l, avtomobil yo'li va quvur trans­port qaysi hududlardan o'tganini ko'zdan kechiring. Rayonni, asosan, Sirdaryo va Sangzor daryolari suv bilan ta'minlaydi. Tekislik zamonaviy transport va irrigatsiya inshootlari bilan zich qoplangan. Rayonda aniqlangan volfram, qo'rg'oshin, rux va oltin konlari sanoat ahamiyatiga ega. Qurilishbop shag'al, qum, gips va ohak ko'p. Ko'pincha sovuq Arktika havosi shimoldan rayon hududiga kirib kelib, ba'zan juda sovib ketadi. Shunda mevali daraxtlar jiddiy shikastlanadi. Farg'ona vodiysidan esuvchi kuchli shamoldan esa tuproqning nami qochib, ekinlar qovjiraydi va hosildorlik pasayadi. Aholisi. Bu yerning aholisi, asosan, boshqa joylardan reja asosida ko'chirib keltirilgan. Rayon aholisining umumiy soni bo'yicha mamlakat iqtisodiy geografik rayonlari orasida eng keyingi o'rinda turadi. Hududning yangi o'zlashtirilayotgani shahar va qishloqlarning geografik joylashuvi, katta-kichikligi hamda aholining milliy tarkibida yaqqol ifodalanadi. Aholi punktlari, asosan, katta yo'l yoqalarida barpo bo'lgan. Aholining 45 foizdan ortig'i shaharlarda istiqomat qiladi. Rayonga Toshkent va Samarqand shahar larining oliy o'quv yurtlari ham mutaxassis tayyorlab bermoqda. Lekin rayonning rivojlanish istiqbollarini ko'zlab, bu yerga Zarafshon, Farg'ona, Toshkent singari iqtisodiy rayonlardan malakali mutaxassislar jalb etish maqsadga muvofiqdir. Xo'jaligi va uning hududiy tashkil etilishi. Mirzacho'lning o'zlashtirilishi, asosan, XX asrning 50-60-yillariga to'g'ri keladi. Yangi yerlarni o'zlashtirish sug'orish inshootlarini, yo'llarni, elektr uzatkich tarmoqlarini, madaniy-maishiy muassasalarni bir yo'la barpo etish usulida olib borildi. Yangi yerlarni o'zlashtirishning bu usuli xorijda ham keng qo'llanilmoqda. Mirzacho'l iqtisodiy rayoni mamlakatda yetishtiriladigan paxta yalpi hosilining 14 qismini beradi. Rayonda agrosanoat majmuyi yuksak darajada rivojlangan. Jami ekin maydonining salkam 45 foiziga paxta, deyarli shuncha maydonga donli ekinlar ekilmoqda. Polizchilik yaxshi yo'lga qo'yilgan. Mirzacho'l qovunlari O'zbekistondan tashqarida ham mashhurdir (94-rasm). Chorvachilikda qorako'l qo'ylarining salmog'i katta. Qorako'l qo'ylari rayonning shimoli g'arbidagi cho'l yaylovlarida boqiladi. Chorvachilikning yanada rivojlanishi yem-xashak ekinlari, ayniqsa, beda va makkajo'xori maydonining kengayishiga bog'liq. Donli ekinlar yetishtiri­ladigan joylarda parrandachilik rivojlangan. Endilikda rayonda sanoat ham tez sur'at bilan rivojlana boshladi. Elektroenergetika, qurilish materiallari, yengil, oziq-ovqat sanoatlari rivojlandi. Sirdaryo IESning elektr quvvati iqtisodiy rayondan tashqariga ham chiqarilmoqda. Transporti. Avtomobil transporti yuksak da­rajada rivojlangan. Avtomobil yo'llarining yalpi uzunligi 12 ming km dan oshadi, shundan deyarli 10 ming km qattiq qoplamali yo'llardir. Katta O'zbek traktining iqtisodiy rayon hududidan o'tishi uning rivojlanishiga sezilarli ta'sir etadi. Temiryo'l hudud ...