Mustamlaka davrida O'rta Osiyo tarixiy geografiyasi

Mustamlaka davrida O'rta Osiyo tarixiy geografiyasi Reja: XIX va XX asr boshlarida O'rta Osiyoning siyosiy-xududiy bo'linishi Turkiston o'lkasining tarixiy-geografik xususiyati va uning chegaralarini o'rganish XIXasr oxirlarida O'rta Osiyo xududidagi milliy ozodlik kurashi tarixiy geografiyasi 1917-24 yillar O'rta Osiyoning tarixiy geografiyasi Turkistonda milliy-xududiy chegaralanishning o'tkazilishi O'zbеkistonning 1924-1938 yillardagi chеgaralari va ma'muriy xududiy bo'linishi. O'zbеkistonning XX asr 40-80 yillaridagi ma'muriy xududiy bo'linish tizimi. XIX va XX asr boshlarida O'rta Osiyoning siyosiy-xududiy bulinishi Turkiston ulkasining tarixiy-geografik xususiyati va uning chegaralarini o'rganish Chor xukumati uzbek xonliklarini istilo qilib bo'lgach, mustamlakaga aylantirishga kirishdi. Ulkaning ma''muriy tuzilishi planlari ishlab chikish paytida mustamlakalarni boshqarishning kanday yullarini Markaziy osiyoga tadbiq etish masalasi ustida xukmron doiralarda ancha kiz-gin munozaralar buldi. Frantsuzlarning Tunis va Jazo-irdagi mustamlakachilik siesati metodlarini tadbik ki-lis'h kerak degan fikrdagi kishilar xam kup edi. Birok chor xukumati boshkacha yuldan bordi Frantsuzlarning tajribasi chor xukumatining kuzga kuringan chinovnigi K Avaz aytganidek Xozirgi zamon tsivilizatsiyasidan chetda turgan Turkiston ulkasining yarim evvoyi xalklari uchun tugri kelmaydigan va xaddan tashkari liberal siesat deb xisoblandi. Chorizm Markaziy osiyoda mustamlakalarni ezish va maxalliy xalklarni milliy kul kilib olish borasida uz siesatini vujudga keltirdi Bu sistemani boshka kupgina davlatlarninng mustamlakalarini boshkarish metodlariga nisbatan ancha samarali deb buladi. Turkistonni boshkarishda chorizm tuzgan tartibni ma-xalliy mexnatkashlarni ezishga, ularni xukuklarini bu-tunlay nazar-e''tiborga olmaslikka asoslangan edi. Ge-neral-gubernator S M Rukovskiyning 1899 yilda podsho xazratlariga yuborgan dokladida chor xukumatining ma-xalliy axoliga munosabati yakkol tavsiflab bergan doklad asosida rus ma''murlarining tub joy axolini tinmay nazorat kilib turishini mustaxkamlash zarur chunki uz xonlari va amirlarining uz boshimchalik bilan olib borgan cheksiz xukmronligiga azaldan odatlanib kolgan xalklarga nisbatan odamiylik va insonparvarliu keng usullarini kullab bulmaydi degan fikr etardi. Ulkaning ma''muriy tuzilish Markaziy osiyo xalklarining tarixan vujudga kelgan joylashishlariga ularning ikti-sodiy va milliy manfaatlariga butunlay zid edi. Turki-ston chor Rossiyasining mustamlakasiga aylantirilganligi natijasida usishi xalk ommasi ikkieklama rus burjua-ziyasi va maxalliy ekspluatatorlar zulmi ostida koldi. Turkistonni boshkarish tartibi birdaniga vujudga kel-gani yuk. 1865 yilda endigina tashkil etilgan Turkiston viloya-tini boshkarish tugrisida muvakkat nizom e''lon kilindi. Bu nizomning asosiy maksadi ruslarning yangi er-mulklarida shu erlarni boshkarishning umumiy negizla-rini belgilab berish yuli bilan osoyishtalik va xav-fsizlik urnatishdan iborat buldi. Yangi viloyatda butun xokimiyat xarbiy boshliklar ku-liga topshirib kuyildi. Viloyat ma''muriyatiga maxalliy axolining turmushiga, ularening er va xukukiy munosa-batlariga aralashishga urinmay shu axoli ustidan umumiy nazorat kilib turish vazifasi yuklandi. 1867 yilda pod-sho Turkistonni boshkarishning yangi loixasini tasdik-ladi Shu loixaga binoan Turkiston viloyati mustakil Turkiston general-gubernatorligiga aylantirildi. Yangi nizomning asosiy mazmuni ma''muriy xokimiyat bilan xarbiy ...