O'rta Osiyo aholisi va siyosiy xaritasi

7-sinf geografiya darsligi asosida 4-mavzu: Dunyoning siyosiy xaritasi deganda nimani tushunasiz? O'zbekistonga qo'shni bo'lgan davlatlar va ularning poytaxtlarini ayting. 1. Aholisi. O'rta Osiyoning tub aholisiga o'zbeklar, tojiklar, qozoqlar, qirg'izlar, turkmanlar, qoraqalpoqlar, afg'onlar, forslar kiradi. O'rta Osiyo xalqlari jahon fani va madaniyatiga, davlatchilik ilmiga katta hissa qo'shgan buyuk allomalari, sarkardalari bilan faxrlanadi. (Shunday buyuk insonlardan kimlarni bilasiz?) O'rta Osiyoda tub millatlardan tashqari turli vaqtlarda ko'chib kelib, o'troq yashab qolgan ruslar, tatarlar, yahudiylar, ukrainlar, boshqirdlar, koreyslar, uyg'urlar, turklar va boshqa millatlar ham mavjud. Hozirgi paytda O'rta Osiyo aholisi 75 mln kishidan ortiq. O'rta Osiyo cho'l va chalacho'l zonalarida joylashganligidan aholi azaldan vodiylarda, suv manbalari - daryo bo'ylarida, vohalarda bir-biriga moslashib, yelkadosh bo'lib yashashga o'rgangan. O'rta Osiyo tabiati, hayotning o'zi bu yerdagi xalqlarni shu ruhda tarbiyalagan. O'rtaosiyolik ulug' alloma-mutafakkirlar - Abdullo Rudakiy, Alisher Navoiy, Maxtumquli, Abay, To'xtag'ul xalqlarni mehr-oqibatli, do'st, birodar bo'lib yashashga da'vat qilishgan. Bunday da'vat hozirgi vaqtda yanada muhim ahamiyat kasb etadi. Abdullo Rudakiy Alisher Navoiy Maxtumquli Abay To'xtag'ul 2. Siyosiy xaritasi. Siyosiy xarita deb jahondagi yoki uning qaysidir qismidagi davlatlarning ma'lum bir tarixiy davrdagi holati aks etgan xaritaga aytiladi. Siyosiy xaritalar inqiloblar, urushlar va davlatlarning o'zaro kelishuvlari asosida o'zgarib, qayta tarkib topib turadi. O'rta Osiyo siyosiy xaritasining keyingi ikki asr davomidagi tarkib topishida bir necha bosqich ajratiladi: birinchi bosqich O'rta Osiyoning Rossiya imperiyasi tomonidan bosib oli nishi arafasidagi davrni o'z ichiga oladi. Bu bosqichda O'rta Osiyoda uchta yirik davlat - Qo'qon xonligi, Xiva xonligi va Buxoro amirligi mavjud bo'lgan. Ikkinchi bosqich mustamlakachilik davrini o'z ichiga oladi. Bu bosqichda O'rta Osiyoda Rossiya imperiyasining Turkiston general-gubernatorligi hamda Rossiyaning yarimmustamlakalariga aylantirilgan Xiva xonligi va Buxoro amirligi joylashgan edi. Uchinchi bosqich juda qisqa davrni (1917-192022) o'z ichiga oladi. Bu bosqichda O'rta Osiyoda uchta mustaqil davlat paydo bo'ldi: Turkiston (Qo'qon) muxtoriyati, Buxoro va Xorazm Respublikalari. To'rtinchi bosqich 1924-1991- yillarni o'z ichiga oladi. Bu davrda sobiq Ittifoqning parchalanishi oqibatida O'rta Osiyo hududidagi ittifoqdosh Respublikalar o'rnida mustaqil davlatlar - O'zbekiston, Qozog'iston, Tojikiston, Turkmaniston va Qirg'iziston tashkil topdi. ...