O'zbekistonda geografiya ta'limi

O'zbekistonda geografiya ta'limi R e j a : Yangi usul maktablarida geografiya ta'limi O'zbekiston maktablarida geografiya ta'limining yo'lga qo'yilishi O'zbek maktablarida geografiya ta'limining rivojlanish bosqichlari O'tmishda O'zbekiston hududida Muhammadn Xorazmiy, Ahmad Farg'oniy, Abu Rayhon Beruniy, Ulug'bek va Zahiriddin Bobur kabi olimlar jahon geografiya faniga ulkan hissa qo'shganlar, yashab ijod etganlar. Biroq avlodlarimiz qoldirgan ajoyib geografik meros yaqin-yaqin vaqtlargacha tarixning qora pardalari ostida qolib keldi. So'nggi yillardagina olimlarimizning geografiya tarixi borasida tadqiqotlari tufayli O'rta Osiyolik ko'plab geograf va sayyohlarning ilmiy va pedagogik qarashlariga oid ma'lumotlar to'plana boshladi. Turkiston Rossiya iqtisodiyotiga va bu iqtisodiyot orqali jahon bozoriga tortilishi munosabati bilan mahalliy savdo burjuaziyasining o'sib borayotgan sinfiy javob bera olmay qolganligini ko'rsatdi. Eski maktablarning ta'lim-tarbiya ishlariga isloh kitirishga ehtiyoj tug'ildi. Shu tariqa Yangi usul maktablari paydo bo'ldi. Hozirgi O'zbekiston hududida yangi usul maktablari asrimizning boshlariga vujudga kela boshladi. 1990 yilda Toshkentdagi Gospital bozori yonida birinchi -yangi usul maktabi ochildi (bu maktab 1907 yilda Shayxontovurga ko'chib keldi). Yangi usul maktablarida boylarning ham kambag'allarning ham bolalari o'qishi mumkin bo'lsada, undan birinchi navbatda milliy burjuaziya harakatining o'sishi natijasida yangi usul maktablarining soni tez ko'paya bordi. Yangi usul maktablari tashkiliy jihatdan eski maktablarga nisbatan bir muncha durust bo'lgan ularda bolalar sinflarga bo'lib o'qitilgan partaga o'tirgan, mashg'ulotlar dars jadvali asosida olib borilgan dars uzviy joriy qilingan. Yagi usul maktablarida din, ona tili, hisob, geografiya, tarix va axloq kabi predmetlar o'qitilgan. Yangi usul maktablarida o'quvchilarga bilim bera oladigan va aniq ma'lumotlarga asoslangan geografiya qo'llanmasiga ehtiyoj vujudga keldi. Bu 1905 yilda Samarqanddagi Yangi usul maktablari uchun geografiya darsligi va o'zbek tilida birinchi geografik xarita, Turkiston va unga yondosh mamlakatlar xaritasi ham nashr etildi. O'zbek tilida geografik darsligi xaritasining vujudga kelishi geografik bilimlarining tarqalishiga va yoshlarning geografiya faniga bo'lgan qiziqishini ortishiga sabab bo'ldi. Fotih Karimning Geografiya kitobi 1909 yili Orenburgda bosilib chiqilgan. U kitob Toshkentdagi Yangi usul maktablarining birida qo'llanib kelingan. U qisqacha geografiya kitobi (risola), rus darsliklari na'munasida yozilgan. Dastlab geografiya xarita, atlas, dengiz, okean, tog', vodiy, daryo, ko'l va boshqalar haqida so'ngra dunyoning bosh qit'asi va undagi davlatlar haqida qisqacha ma'lumot beriladi. Fotih Karimning qisqacha geografiya risolasi kamchiliklardan holi bo'lsada, (masalan, o'lkashunoslikka e'tibor berilmagan), har holda keyingi geografiya darsliklarining takomillashuviga va geografiyaning yanada kengroq o'qitila boshlashiga ta'sir ko'rsatdi. XX asrning 10-yillaridan boshlab, Rossiyada geografiyani o'qitish ancha yaxshilandi. Geografiya o'qituvchilarning D.N.Anuchin rahbarligida birinchi Butun Rossiya sezdi (1915 yil). Rossiya maktablarida geografiyaning rivojlanishida katta voqea bo'ldi. Sezdda barcha sinflarda geografiya darslari soatlarining ko'paytirilishi lozimligi, shuningdek geografiya o'qitishda ekskursiya, kuzatish va amaliy ...