Respublika oziq-ovqat sanoati rivojlanishining ayrim jihatlari

Respublika oziq-ovqat sanoati rivojlanishining ayrim jihatlari XX asr ikkinchi yarmida fan-texnikaning rivojlanishi inqilobiy o'zgarishlari jahonning yetakchi va iqtisodiy taraqqiyotida orqada qolayotgan mamlakatlari o'rtasida farqni yanada kuchaytirdi. Rivojlangan mamlakatlarda qayta ishlash tarmoqlarining eski tarmoqlari asta-sekinlik bilan turg'unlikka uchrab, fan-texnikaning yutuqlariga asoslangan sanoat sohalari tez suratlarda rivojlandi. Sanoat ishlab chiqarishida ilgari mamlakatning kuch-qudrati asosini tashkil etuvchi metallurgiya, mashinasozlikning qator ko'p metall talab etuvchi tarmoqlari faqat eski sanoat rayonlaridagina to'plangan bo'lib, hozirda iqtisodiyotda markaziy o'rinni yo'qotgan. Iqtisodiy infratuzilmaning yildan-yilga ijtimoiylashib borayotganligi tufayli xo'jalikda aholiga xizmat ko'rsatuvchi sohalar, istemol mahsulotlari ishlab chiqarish tarmoqlarining ahamiyati ortib bormoqda. Aholi soni va daromadining ortib borishi (so'ngi 20-25 yil ichida jahon aholisi 25-30%, daromadi esa 12-14% ga o'sdi ) nomoddiy xo'jalik hamda turli oziq nooziq istemol mahsulotlari tayyorlovchi sanoat tarmoqlarini serdaromad sohalarga aylantirdi. Shu bois jahonning barcha mamlakatlarida, ayniqsa rivojlanayot-ganlarida ushbu sohalar tez taraqqiy etmoqda. Ular orasida oziq-ovqat sanoati tabiiy ravishda, asosiy o'rin tutadi. Respublika viloyatlarida oziq-ovqat mahulotlari ishlab chiqarish (2005 y., foizda). 1. Qaroqalpog'iston Resp: Viloyatlar: 2. Andijon; 3. Buxoro; 4. Jizzax; 5. Navoiy; 6. Namangan; 7. Samarqand; 8. Sirdaryo; 9. Surxondaryo; 10.Toshkent; 11. Farg'ona; 12. Xorazm; 13. Qashqadaryo; 14. Toshkent shahri. Manba: O'z R statistika bosh boshqarmasi ma'lumotlari. O'zbekiston oziq-ovqat sanoati xo'jalik sohalari orasida o'ziga xos mavqeni egallaydi. Ushbu sanoat tarmog'i yog'-moy, go'sht va sut mahsulotlari, meva-sabzavot, konserva, sharob, noalkogol ichimliklar, tamaki mahsulotlari ishlab chiqarish kabi o'nlab xo'jalik sohalarini o'zida mujassam etgan. Sohaning qator tarmoqlari o'z mahsulotlarini yaqin va uzoq xorij mamlakatlariga eksport qiladi. Respublika yalpi sanoat mahsulotining 9,6-10 foizi oziq-ovqat sanoatida ishlab chiqariladi. Oziq-ovqat sanoati Respublikada ancha notekis joylashgan. Tarmoq mahsulotlarining asosiy qismi Toshkent shahri va viloyatida ishlab chiqariladi. Shuningdek, bu borada Samarqand, Jizzax va Qashkadaryo viloyatlari ham ajralib turadi. Mazkur sanab o'tilgan ma'muriy tizimlar hissasiga Respublikada ishlab chiqarilgan soha mahsulotining 70,4 foizi yoki deyarli 2-3 qismi to'g'ri keladi. Ayni vaqtda tarmoqda asosan ichki istemol uchun mahsulot ishlab chiqariladi. Respublika oziq-ovqat sanoatini yanada taraqqiy ettirish hamda ishlab chiqarish hududiy tarkibini takomillashtirish uchun imkoniyatlar etarli. Soha korxonalari malum manoda malakaga ega bo'lgan kadrlar va ishchi kuchini talab etsada, texnologik jarayoni ancha sodda, ishlab chiqarish fondlari kam mablag' talabdir. Sanoat tarmog'ida ishlab chiqarishning o'ziga xos jihati shundaki, mahsulot bevosita istemol obyekti, yani inson salomatligining manbaidir. Ishlab chiqarish jarayonidagi salgina chetga chiqishlar, ta'minotning uzilishi, foydalilik koefitsientining pastligi yoki muddatining o'tib ketishi mahsulot xaridorgirligini yo'qqa chiqaradi yoki aholi salomatligiga jiddiy zarar etkazadi. Shu sababli sohada ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish va uning taklifi ancha murakkabliklarga ega. O'zbekistonda, joylashgan mintaqa ...