Tarixiy xaritografiya va uning asosiy yo'nalishlari

Tarixiy xaritografiya va uning asosiy yo'nalishlari Reja: 1. Xaritografiya haqida ma'lumot 2. Tarixiy xaritografiya ilmiy fan sifatida 3. Tarixiy xaritografiyaning turlari va vazifalari 4. Tarixiy xaritografiyaning sakllanishi va taraqqiyot bosqichlari. Xaritografiya - tabiat va jamiyatdagi voqea-hodisalarning tarqalishini ularning birgalikda o'zaro bog'liqligini (ularni vaqt utishi bilan o'zgarishini) kartografik tasvir-obrazli belgi modellar vositasi bilan tasvirlashni va tadqiqot qilishni o'rgatuvchi fandir. Kartografiya qadimgi fanlardan biri bo'lib dast-labki bu fan to'g'risidagi ta''rifni (Kartografiya terminisiz) eramizdan avvalgi 11asrda yashagan olim Klavdiy Ptolomey bergan Kartalar mazmuniga ko'ra ikkiga bo'linadi 1. Umumgeografik kartalar(gidrogeografiya rel'ef sanoat siyosiy-ma''muriy bo'linish larni o'z ichiga oladi) 2. Maxsus kartalar-maxsus ma'lumotlar keltirilgan (masalan iqtisodiy) kartalar Masshtabiga ko'ra kartalar uch guruhga: 1. Yirik masshtabdagi kartalar 1 200 va undan yi-rik. 2.O'rta masshtabdagi kartalar 1 300dan 1 100gacha 3.Kichik masshtabdagi kartalar 1 100dan kichik hozirgi zamon kartalaridagi elementlarga kuyidagilar kiradi: 1. Gidrografiya suv inshootlarini dengiz dare kul kanal sun'iy suv omborlar buloklar kuduklarni o'z ichiga oladi. 2. aholi punktlari shahar shahar tipidagi poselkalar qishloq aholi punktlari kiradi. 3. aloqa yo'llari temir yullar yullar suv yo'li (dengiz va dare) aviatsiyalar 4. Sanoat qishloq xo'jaligi va ijtimoiy-madaniy obyektlar sanoat korxonalari foydali kazilmalar aerodromlar qishloq xo'jaligi va ijtimoiy-madaniy tarixiy obyektlar kiradi 5. Rel'ef past tekisliklar 6. siyosiy-ma''muriy chegaralar davlat chegaralari va ma'muriy birliklarning chegaralari beriladi Tarixiy kartografiya- ilmiy fan bo'lib u asosan tarixiy xaritalar va atlaslarni ularning metodika-sini tuzish bilan shugullanadi. Kartografik metod-ning tarix fanida keng qo'llanilishi tarixiy kartalarning tarixiy geografik monografiyalar makolalar darsliklar qo'llanmalar yaratilishiga olib keldi. Ta-rixiy xaritalarda tarixiy jaraenlar vokea-hodisalar tarixiy davrlarni xarakterlovchi jaraenlar shuningdek geografik oqibatlar kursatib utiladi. Umumiy tarixiy xaritalar bu jaraenlarni yanada tulikrok ko'rsatishga ochib berishga harakat qiladi. Tarixiy xaritalarning turli xillari bo'ladi tari-xiy-iqtisodiy tarixiy-siyosiy tarixiy-etnografik arxeologik milliy ozodlik harakati bo'yicha xaritalar dehqonlar kuzgoloni inkilobiy harakatlar harbiy-tarixiy madaniyat tarixi bo'yicha va boshqa xaritalar kiradi. o'quv-tarixiy xaritalar o'rta va oliy mak-tablarda ukitilaetgan tarixiy davrlarga mos bo'ladi. Tarixiy kartografiyaning rivojlanishi xar doim ta-rixiy geografiyaga bog'liq bo'lib kelgan 1579 yili A Orteliy geografik atlasga uchta tarixiy xaritadan iborat qo'shimcha tuzdi. A Orteliyning bu kushimchasi keyinchalik 1603 yili 38 ta xaritadan iborat bo'lgan antik davrning geografik atlasining tuzilishiga olib keldi. XVII asrning ikkinchi yarmida fransuz geograflari Sanson va Dyuval' atlaslarida xam tarixga oid xa-ritalar bo'limi bor edi. XII asr oxirida fransuz kartografi J B Anvil' tomonidan tayerlangan tari-xiy xaritalar bosilib chikdi. A Orteliydan tortib to XIX asr oxiriga qadar tuzilgan xaritalarda xalq-larning hududiy joylashishi siyosiy chegaralar harbiy yurishlar jang joylari geografik saexatlar mar-shrutlari tarixiy vokea-hodisalar joylari aks ...