Transchegaraviy suv resurslari

Transchegaraviy suv resurslari Transchegaraviy suvlar Bugungi kunda nafaqat O'zbekiston, balki Markaziy Osiyo mintaqasidagi barcha mamlakatlar jamoatchiligini tashvishga solayotgan suv resurslaridan, birinchi navbatda, davlatlararo ahamiyatga ega bo'lgan Amudaryo va Sirdaryo oqimlaridan oqilona foydalanish masalasi dolzarb muammolardan biriga aylanib bormoqda. Ayniqsa, so'nggi yillarda Tojikiston va Qirg'izistonda transchegaraviy daryolar bo'yicha xalqaro huquq me'yorlariga zid ravishda mintaqadagi daryolarning quyi oqimida joylashgan davlatlar manfaatiga putur etkazuvchi siyosat olib borilayotgani xalqaro hamjamiyat­ni birdek tashvishga solayapti. Suv resurslari Sayyoramizning 71 foiz qismi suv bilan qoplangan bo'lsa-da, chuchuk suv umumiy suv miqdorining 2 foizini tashkil etadi. Shu sababli chuchuk suv zahiralarini muhofaza qilish, ifloslanishdan saqlash va tejab-tergab foydalanish muhim ahamiyatga ega. Bugungi kunda jahonning ko'plab davlatlari suv yetishmovchiligini boshidan kechirmoqda. Yer yuzidagi 6 milliard aholining 1,2 milliardi toza ichimlik suvga muhtoj. 2,3 milliard aholi esa notoza suvlardan istemol maqsadlarida foydalanmoqda. Dunyo aholisining har 10 tasidan 4 tasi toza ichimlik suv etishmaydigan hududda yashaydi. Aynan shuning uchun suv masalasi Birlashgan Millatlar tashkiloti darajasida 1977 yildan buyon muhokama etib kelinayapti. Bu holat keyingi 50-55 yil orasida insoniyatning suv resurslaridan xo'jasizlarcha foydalanishi oqibatida kelib chiqdi. Hozirda suv tanqisligi Afrikaning katta qismi, Yaqin Sharq, Janubiy va Janubi Sharqiy Osiyoni o'z girdobiga tortmoqda. Hatto hududida yirik daryolar bo'lishiga qaramay Xitoy va Hindiston aholisi ham ichimlik suv yetishmasligidan aziyat chekmoqda. Suv resurslari Markaziy Osiyo davlatlarining ham ijtimoiy-iqtisodiy va ekologik ahvolini belgilab beruvchi asosiy omillardan biridir. Amudaryo va Sirdaryo suvlari asrlar davomida mintaqamiz aholisining istemol va xo'jalik ehtiyojlarini suv bilan ta'minlab, hozirgi kunda «o'lik dengiz»ga aylanib borayotgan Orolga quyilgan. Markaziy Osiyoda mustaqil davlatlar chegaralarining paydo bo'lishi bilan ushbu daryolar transchegaraviy daryolar maqomini olishi suv resurslaridan foydalanishda bir qator muammolarni keltirib chikardi. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti ­Islom Karimov BMT Bosh Assambleyasining Ming­yillik rivojlanish maqsadlariga bag'ishlangan yalpi majlisidagi nutqida «Ko'plab xalqaro ekologiya tashkilotlari va nufuzli ekspertlar tavsiya qilayotganidek, ushbu daryolardan shu miqdordagi energetika quvvatlarini olish uchun nisbatan xavfsiz, ammo ancha tejamkor kichik GESlar qurilishiga o'tish oqilona yo'l bo'lur edi», deya masalaga xolisona yondashganini etirof etish joiz. Transchegaraviy suv havzalaridan foydalanish bo'yicha qo'shni mamlakatlar bilan hamkorlikda tegishli choralar ko'rilmasa, bu hol daryolarning quyi oqimida joylashgan mamlakatlar uchun bir qator salbiy oqibatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Jumladan, etarlicha suv bilan ta'minlanmaslik, ayniqsa, sug'oriladigan dehqonchilikka jiddiy ta'sir ko'rsatib, yer sho'rlanishining keskin ortishi, hayvonot va o'simlik dunyosiga ziyon etishi, tabiiy o'zanlarning yo'q bo'lib ketishi, yer osti chuchuk suv zahiralarining kamayishi kabi bir qator ekologik muammolar yuzaga keladi. Isxonamizki, ekologik yo'nalishdagi barcha xalqaro tashkilotlar Markaziy Osiyodagi ekologik vaziyatni yumshatishga, muvozanatni tiklashga ko'maklashadigan o'z taklif ...