Tuproq profilining tuzilishi va morfologik belgilari

Reja: 1. tuproq profilining tuzilishi. 2. tuproqning morfologik belgilari. 3. tuproq profilining mikro morfologik tuzilishi. 4. tuproq morfologik belgilarini o'rganishning tuproqshunoslikdagi ahamiyati. 1. tuproq paydo bo'lish jarayonlari natijasida tuproqning ona jinslardan farq kiladigan muhim kator tarkibiy qismlari, xossalari va belgilari yuzaga keladi. Bu o'zgarishlar tuproqning profilida o'z aksini topgan bo'ladi. tuproq profili - tuproq genetik gorizontlarining vertikal yo'nalish bo'yicha muayyan tarzda almashib turishi natijasida yuzaga keladigan tashqi qiyofasidir. tuproq profilini tashkil etuvchi genetik gorizontlar o'ziga xos tashqi morfologik belgilari bilan ajralib turadi. Ana shu belgilar asosida tuproqlarni ona jinslaridan va bir-biridan farqlab ajratish hamda tuproq paydo bo'lish jarayonlarining borishi, uning jadalligi haqida umumiy tasavvurga ega bo'lish mumkin. tuproqning morfologiyasi haqidagi asosiy fikrlar V.V.Dokuchaev tomonidan aytilgan bo'lib, S.A.zaharov uni takomillashtirdi. tuproqning asosiy morfologik belgilariga: tuproq profilining tuzilishi, tuproq va uning alohida gorizontlarining kalinligi, rangi (tusi); mexanik tarkibi; strukturasi; kovushmasi; yangi yaralmasi va ko'shilmasi singarilar kiradi. Bularni o'rganish maqsadida tuproq chuqur (razrez) lari kovlanadi (8-rasm). 8-rasm. tuproq chuquri (kesmasi, razrezi). tuproq profilining tuzilishi. Aytilganidek, tuproq profili kator genetik gorizontlardan iborat. tuproq gorizontlari - tuproq paydo bo'lish jarayonlari natijasida paydo bo'ladigan va odatda yer yuzasiga parallel yo'nalgan, deyarli bir xil tuzilishli hamda o'zining morfologik (tashqi) belgilari bilan ajralib turuvchi tuproq katlamlaridir. Chim, o'rmon to'shamasi dasht kigizi, Chirindili- akkumulyativ (gumusli) gorizont Ellyuvial (yuvilma) gorizont Gorizontchalar Kolloidlar to'plangan Karbonatlar to'plangan illyuvial (shimuvchi) Gips shimilgan gorizont Suvda oson eriydigan tuzlar keltirilgan Ona jins 9-rasm. tuproq profilining umumlashtirilgan ko'rinishi. 10-rasm. tuproq profilining tuzilishi tuproq gorizontlari bir-biridan rangi (tusi), strukturasi, kovushmasi singari morfologik belgilari bilan farqlanadi. Ular har xil kimyoviy va mexanik tarkibga ega bo'lib, bu gorizontlarda biologik jarayonlar xam turlicha kechadi. tuproq gorizontlarining tuzilishi tabiiy tuproq paydo qiluvchi jarayonlar hamda insonlarning yerdan foydalanishi tufayli o'zgarishi mumkin. tuproq profilida bir kancha gorizontlar ajratiladi va ular xam kator gorizontchalarga bo'linadi. Ќar bir gorizont o'zining nomi va xarfli belgilari (indekslari) ga ega(9, 10- rasmlar) Ao - o'simliklarning organik koldiklaridan iborat organogen gorizont (o'rmon to'shamasi, dasht o'simliklari namati); T - torfli organogen gorizont; A1 - gumusli - akkumulyativ (chirindi to'planadigan) gorizont; A2-elyuvial, V - illyuvial yoki o'tuvchi, G - gley (berch) gorizont, S - ona jins, D-ostki govak tog jinslari bo'lib, S - dan o'zining litologik tarkibi bilan farqlanadi. Ax - xaydalma gorizont, ishlov beriladigan tuproqlardagi xaydalma qatlam. Ko'rik erlarda Ach gorizont - chimli qatlam ajratiladi. Ao va T organogen gorizontlari tuproq mineral kismining yuzasida to'shama sifatida paydo bo'ladi. Organik moddalar to'planadigan (akkumulyativ) gorizont (A) tuproq profilining yuqori kismida yashil o'simliklarning ...