Turkmaniston

Turkmaniston RYeJA: Iqtisodiy siyosiy geograiya o'rni Tabiy sharoiti va yoqilg'i minerml resurslari Aholisi Dvalat tuzumi Xo'jiligi Sanoat Qishloq xo'jiligi transporti Tashqi iqtisodiy aloqalar Maydoni Aholisi Poytaxt TURKMANISTON O'rta Osiyoning janubiy g'arbida joylashgan davlat. Maydoni 488,1 ming km2. Aholisi 4,7 mln. kishi (2002). Poytaxti - Ashxobod shahri. ma'muriy jihatdan 5 viloyatga, viloyatlar etrap (tuman)larga bo'linadi. Davlat tuzumi. Turkmaniston - betaraf davlat. 1995 y. 12 dek. Turkmaniston betarafligi kuni. Amaldagi konstitutsiyasi 199 y. 18 mayda qabul qilingan. Davlat boshlig'i - prezident (1990 y.dan S. Niyozov). Qonun chiqaruvchi hokimiyatii Maj-lis (parlament), ijrochi hokimiyatni Vazirlar Mahkamasi (hukumat) amalga oshiradi. TURKMANISTON TABIATI Turkmaniston hududining aksariyati tekislikdan iborat bo'lib, qariyb 45 qismi Turon tekisligi (Qoraqum cho'li)da joylashgan. Faqat janubda te-paliklar va o'rtacha balandlikdagi tog'lar bor. Kaspiy dengizining Turkmanistonga qarashli jan. qirg'oqlari kam parcha-langan, shim.da Qorabo'g'ozgo'l, Kras­novodsk. Turkman qo'ltiqlari, Kras­novodsk, Darja, Cheleken ya.o.lari va kum tillari bor. Dengiz sohili past, kumli. Turkmaniston janubida Kopetdog' tog'lari (eng baland joyi 2942 m - Rizo cho'qqisi), undan shimimoliy-g'arbda Kichik Bolxon (77 m gacha) va Katta Bolxon (1881 m gacha) toglari joylashgan. Turkmanistonning janubi qismida tez-tez zilzila bo'lib turadi Aholisi Aholisining aksariyati turkmanlar; ningdek. rus, o'zbek, qozoq, tatar, armanlar ham yashaydi. shahar aholisi 45%. Rasmiy til - turkman tili. Dindorlari, asosan, sunniy gulmonlar. Yirik shaharlari: Ashxobod, Turkmanobod, Toshhovuz. Xo'jaligi. Turkmaniston - agrar-industrial mamlakat. Milliy daromad tarkibida sanoatning ulushi 50%, qishloq xo'jalikniki 18%, xizmat ko'rsatish sohasiniki 32%. Sanoatining yetakchi tarmoqlari: gaz va neft qazib chiqarish, energetika, kimyo, mashinasozlik, yengil (qishloq xo'jaligi xom ashyosini qayta ishlash), ozik-ovqat (yog'-moy, vinochilik), binokorlik materiallari sanoati. Yiliga o'rtacha 10,5 mlrd. kVt soat elektr energiya hosil qilinadi. Neft qazib chiqarish va uni qayta ishlash. Asosiy gaz konlari: Gazo'choq, Naip, Shatlik, Gugur-tlog va b. Neftni qayta ishlash tarmog'ida benzin, kerosin, dizel yonilg'isi. mazut, bitum, elektrodli koks, kir yuvish vositalari, kimyo sanoatida natriy sulfat, yod, brom, oltin-gugurt, minepal o'g'it, oltingugurt kislotasi, superfosfat, ftorli alyuminiy ishlab chiqariladi, mashinasozlik va metallsozlik korxonalarida teplovoz va avtomobillar tamirlanadi. Q i sh l o q x o' j a l i g i Qishloq xo'jaligining yetakchi tarmog'i - dehqonchilik. Unda paxtachilik asosiy o'rin egallaydi. Vohalarda va tog' yon bag'irlarida etishtiriladi (asosan, ingichka tolali paxta). Donli ekinlardan bug'doy, arpa, sholi, oq jo'xori va makkajo'xori, em-xashak ekinlari, poliz ekinlaridan qovun, tarvuz etishtiriladi. Bog' va tokzorlar bor. Atrek daryosi va uning irmoklari bo'ylarida subtropik ekinzorlar (anor, zaytun. anjir, bodomzorlar) bor. Chorvachilik qishloq xo'jaligining muhim tarmog'i hisoblanadi. Tog'li joylarda qoramol, qo'y. echki, yilqi boqiladi, tekisliklarda qorako'lchilik va tuyachilik, Turkmanobod, ...