Yer shakllari

mavzu: Yer shakllari reja: 1.yer shakli haqidagi ilk fikrlar. 2.yer shaklini o'rgangan olimlar. 3.yer shaklini paydo bo'lishiga ta'sir qilgan omillar. 4.yer shaklining hozirgi turlari. YER Yer shakli haqida eng avval fikr yuritgan va tajriba olib borgan olimlar. Tarixda kishilar yerni shaklini 7 ming yil ilgari tasvirlashga harakat qilishgan.Dengiz bo'yida yashaydigan odamlar Yerni nahang baliqlar ko'tarib turadi deb o'ylasalar, cho'lda yashaydigan kishilar Yerni toshbaqalar ko'tarib yuradi deb faraz qilishgan.Yerni fillar yoki ho'kiz shohida ko'tarib turadi deb fikr yuritganlar.Yerni shar shaklida bo'lsa kerak ,degan dastlabki tasavvurning yuzaga kelganiga 2400 yilcha vaqt bo'ldi. Yerni shaklini dastlab Sferoid- Yerning shaklini umumiy va yirik ko'rinishi.Bu shaklda Yer bitta aylanish o'qiga va ekvatorial simmetrik tekislikka ega.Sferoid aniq ifodalangan simmetriya o'qiga ega emas,uning hamma o'qlari bir xildir.Shu sabab yerning sferoid ko'rinishi Yerning haqiqiy shakliga o'xshamaydi. Ellipisoid-asosiy o'q aniq ifodalangan ,ekvatorial simmetriya tekisligi mavjud,meridional tekisliklar ham aniq ifodalangan.Yerning bu ko'rinishi oliy geodeziyada koordinatalarni hisoblashda,kartografik andozalarni tuzishda ishlatiladi.Ellipisoidning yarim o'qlari orasidagi farq 21 km. Ellipisoid shakl. ABU- RAYHON BERUNIY dastlab Qit'alar suv betida huddi yaproqlardek so'zib yuradi degan fikrni aytgan.Ushbu fikr orqali Materiklarning siljishi g'oyasiga asos solgan.Bu g'oya asosida hozirda Litosfera plitalari tektonikasi gipotezasi amerikalik olimlar tomonidan 1868-yili ishlab chiqildi. Uch o'qli ellipisoid-Yerning ekvatorial kesima ham ellipis shakliga ega ekanligi aniqlangan.Bunda yarim o'qlar farqi bor yo'g'I 200 m.Ekssentritsitet esa 1300 .Yerning bu ko'rinishi geografik tadqiqotlarda umuman foydalanilmaydi. Geoid-Yersimon shakl degan ma'noni bildiradi.G eoid Dunyo okeanining o'rtacha sathiga mos keladigan yuza sathi bo'lib ,bu yuzada og'irlik kuchi bir xil qiymatga ega.Bu yuzada jismlarning o'z-o'zidan gorizantal siljishi mumkin emas, ya'ni mazkur yuza gorizantal holatdadir. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 1.L.P.SHUBAYEV UMUMIY YER BILIMI'' O'QITUVCHI nashryoti Toshkent-1975 yil. 2.H.VAHOBOV, O'.ABDUAZAROV,A.ZAYNUDDINOV,R.YUSUPOV. UMUMIY YER BILIMI Toshkent -2005 yil. 3.S.V.KOLESNIK Umumiy yer bilimi qisqa kursiO'QITUVCHI nashryoti Toshkent-1966 yil. 4.INTIRNET ma'lumoti . ZIYO net. ...