Yerning sutkalik harakati va uning geografik oqibatlari

Yerning sutkalik harakati va uning geografik oqibatlari Reja: 1. Yerning sutkalik harakati va uning xususiyatlari 2. Yerning sutkalik harakati isbotlari 3. Yerning sutkalik harakatining geografik oqibatlari. Yerning sutkalik harakati va uning xususiyatlari. Yerning faraz qilingan o'simlik qoplami atrofida aylanishiga yerning sutkalik harakati deyiladi. Yer o'z o'qi atrofida soat strelkasi tomonga g'arbdan sharqqa tomon 23 soat 56 min 4 sek yoki 24 soat ichida to'liq bir marta aylanib chiqadi. Bu harakatning asosiy sabablari omson jismlari o'rtasida yuz byeruvchi o'zaro tortishuv kuchidir. Yer o'qi ayanish tekisligiga nisbatan 66 gradus 33 minut, eliptika tekisligiga nisbatan 23 gradus 27 minut og'ishgan. Yerning sutkalik harakatida 2 xil tezlik ajratiladi. 1. Burchak tezligi. 2. Chiziqli tezlik. Yerning burchak tezligi uning har bir qismida bir xil bo'lib, u bir soatda 15 gradusga teng. Chiziqli tezlik esa ekvatorda eng katta bo'lib, undan qutblarga borgan sari sekinlashib boradi. Buni u=464 ms xSO formulasi bilan aniqlanadi. 464 ms ekvatordagi chiziqli tezlik miqdori. 65 gradus kenglikda bu tezlik 195 ms, qutblarda esa 0 ga teng. Yerning sutkalik harakatining isbotlari. 1. Kecha va kunduzning almashinishi. 2. Yulduzlar osmonida yulduzlarning g'arbdan sharqqa tomon aylanishi. 3. Yuqoridan tashlangan predmetning sharqqa tomon og'ishi. Yuqorida tashlangan predjmet yer yuzasiga o'z yo'nalishiga tushmasdan balki sharqqa tomon og'ib tushadi. 4. Fukomayatnigi va boshqalar Yerning sutkalik harakatining geografik qobiq oqibatlri. 1. Yer sfyeroidining siqiqligi vujudga keladi. Yerning sutkalik aylanishidan yer yuzasining har qanday nuqtasida ikki kuch taosirida uning shakli o'zgarishga uchrashi mumkin. 1-Kuch. Yer markazga yo'naluvchi og'irlik kuchi. Ikkinchi sistema yer aylanishidan hosil bo'lgan markazdan qochma kuch. Qutblardan ekvatorga tomon markazdan qochma kuch ortib borishi qutbiy siqiqlikni hosil qiladi. 2. Kecha va kunduzning almashishidan geografik qobiqda sutkalik ritmika hosil bo'ladi. Bu hodisa bilan nurash, tirik mavjudotlarning hayot tarzi, yer yuzasi va suv yuzasini tyermik rejimi, havo xarakati, suvning bug'lanishi, atmosfyera bosimining o'zgarishi va boshqalar. 3. Yer yuzasida buruvchi kuch paydo bo'ladi. Bu kuch 19-asrda yashagan francuz mexanigi G.Korilie nomi bilan ataladi. Bu kuch quyidagi formaula bilan ifodalanadi. m - haraktyerlanuvchi jism, uu - Yer aylanishini burcha tezligi, u - chiziqli tezlik, f - joyning geografik kengligi. 4. Markazdan qochma kuch va tortish kuchi ayirmasidan og'irlik kuchi paydo bo'ladi. Bu kuch qutblardan ekvatorga tomon ozayib boradi. 5. Yerning sutkalik harakati natijasida turli geografik uzunliklarda vaqt turlicha bo'ladi. Ҳozirgi vaqtda astronomiyada quyidagi vaqt turlaridan foydalaniladi. - mahalliy vaqt, - mintaqa vaqti, - dekret vaqti, - yozgi vaqt, - halqaro vaqt. 6. Yerning aylanish o'qi Oy va quyosh tortishi natijasida og'ir ...