O'zbekistonning ma'muriy-hududiy bo'linishi va iqtisodiy rayonlashtirish

O'zbekiston Respublikasining maomuriy-hududiy bo'linishi va iqtisodiy rayonlashtirish reja: 1. O'zbekiston Respublikasining oktyabr to'ntarishigacha bo'lgan davrdagi hududiy bo'linishi. 2. O'zbekiston Respublikasining tashkil topishi. 3. Respublikaning hozirgi maomuriy bo'linishi. 4. Respublikani iqtisodiy rayonlashtirish. MAVZUNING MAQSADI: Respublikaning maomuriy va iqtisodiy rayonlashtirish, shakllantirish va rivojlantirish xususiyatlarini o'rganish. 1. Oktyabr to'ntarishidan avval O'zbekistonning hozirgi chegara hududida maomuriy jihatdan Turkiston general gubernatorligi, Buxoro amirligi va Xiva xonligi bor edi. Ularning har biri o'z ichki maomyriy -hududiy bo'linishiga ega edi. Hiva xonligi 20 ta beklik va boshqa maomuriy birliklarga, Buxoro amirligi 28 ta beklik, Turkiston general-gubernatorligi esa viloyat, uezd, qishloq jamoalariga bo'linar edi. Maomuriy hududiy bo'linish o'sha vaqtda juda ko'p mayda birliklardan iborat edi. Ularni bir-biridan ajratishda xo'jalik xususiyatlari va aholini milliy tarkibi hisobga olinmas edi. Umuman, Turkiston va Pomir 1890 yillarda chorizm tomonidan bosib olindi. Buxoro va Xiva xonliklari yarim qaram holda saqlanib, qolgan hududlar Turkiston general-gubernatorligi tashkil qilinib, unga Samarqand, Toshkent viloyatlari, 1896 yili Farg'ona viloyati tashkil qilindi. Har bir viloyat uyzdlarga bo'linar edi. Oktyabr to'ntarishidan ko'yin O'rta Osiyoda milliy maomuriy birliklarni tuzish ishlari olib borildi. 1988 yil 30 aprelda bo'lib o'tgan 5-seozdi Rossiya federatsiyasining Turkiston sovet Respublikasi haqidagi nizomini tasdiqladi. Unda Turkiston davlat tizimi chegaralari belgilandi. Turkiston muxtor Respublikasi 6 ta viloyatlarga bo'linadi: Sirdaryo, Samarqand, Farg'ona, Zakaspiy, Yettisuv, Amudaryo viloyatlariga bo'lindi. Ular o'z navbatida 30 ta uezdlarga, 473 ta volostlarga bo'lingan edi. 1920 yil aprelda butun Xorazmda Qurultoy bo'lib, unda Xorazm xalq sovet Respublikasi bilan, uning hududi 28 ta rayonga ajratildi. 1924 yilga kelib, 3 ta oblastga Qozoq-Qoraqalpoq-Yangi Urgench Toshovuz oblastlariga va Xiva rayoniga bo'liadi. Oblastlar esa o'z navbatida sho'ro, volostlarga ajratiladi. Maolumki, 1924 yilda O'rta Osiyoda milliy davlat chegaralanishi o'tkazilib, O'zbekiston SSR tashkil topdi. 1925 yil 29 yanvardan Respublikada yangi maomuriy bo'linish joriy etiladi. Bu bo'linishga ko'ra Respublika hududi 7 ta oblastga bo'linadi: Samarqand, Toshkent, Farg'ona, Zarafshon, Surxondaryo, Qashqadaryo va Xorazm viloyatlariga ajratiladi. Samarqand Respublikaning poytaxti hisoblangan.1930 yilda poytaxt Toshkentga ko'chirilgan. 1936 yili Qoraqalpog'iston O'zbekiston SSR tarkibiga kirdi. 1937 yili O'zbekiston SSR konstitutsiyasi qabul qilindi. 1941 yilda Andijon, Namangan, Surxondaryo viloyatlari, 1943 yilda Qashqadaryo viloyati, 1963 yilda Sirdaryo, 1973 yilda Jizzax 1982 yilda Navoiy viloyatlari tashkil topadi. Hozir O'zbekiston Respublikasi tarkibida 11 ta viloyat, 1 ta Qoraqalpog'iston muxtor Respublikasi bor. Viloyatlar 157 ta tumanga bo'linadi. Respublika maomuriy-hududiy rayonlarga ajralish bilan birga uning iqtisodiy rayonlarga ajrashi ham muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiy rayonlar chegaralari asosan viloyat chegaralariga mos keladi. Ko'p sohada xo'jalik tarmoqlari, korxonalar, bir biriga bog'liq holda rejalashtirish, joylashtirish va rivojlantirish, yirik maomuriy biliklar ...