Afrika materigining geografik o'rni va o'rganilish tarixi

Mavzu: Afrika materigining geografik o'rni va o'rganilish tarixi Reja: Asosiy xususiyatlari. Geografik o'rni. O'rganish tarixi Asosiy xususiyatlari. Afrika ekvator o'rtasidan va bosh meridian g'arbidan kesib o'tgan yagona materik, eng katta cho'llar bor, eng issiq materik, eng yuqori harorat kuzatilgan, sharqiy yarimsharning eng uzun va eng sersuv daryolari bor, eng yirik maymunlar, eng yirik sutemizuvchilar yashaydi, qirg'og'i eng kam parchalangan, quruqlikdagi eng katta Buyuk Afrika yer yorig'i bor, har ikkala kengliklar bo'yicha iqlim mintaqalari va tabiat zonalari takrorlanib joylashgan, chuchuk suvli eng uzun (750 km) va chuqur Tanganika (1 470 m) ko'li bor, olmos qazib chiqarishda dunyoda birinchi o'rinda. Ma'lumki, Yer sharida okeanlar va materiklar turlicha taqsimlangan. Jumladan, Shimoliy yarimsharning 39 % i, Janubiy yarimsharning esa 19 % i quruqlikdan iborat. Agar globusni ko'proq materiklar hududiga to'g'rilansa, Materiklar yarimshari hosil bo'ladi. Ushbu yarimsharda quruqlik 53 % maydonni egallaydi. Shularga asoslanib, keyingi paytda olimlar Materiklar yarimsharini ajratishmoqda (11- rasm). Geografik o'rni. Afrika - to'rtta yarimsharda joylashgan yagona materik. Ekvator Afrikani deyarli qoq o'rtasidan ikkiga bo'lib turadi. Uning shimoliy va janubiy chekka nuqtalari ekvatordan deyarli teng masofada joylashgan. Gibraltar bo'g'izi orqali Yevropa, Suvaysh kanali orqali Osiyo qit'alari bilan tutashib turadi. Materikning shimoliy va g'arbiy sohillarini Atlantika okeani suvlari, shimoli-sharqiy va sharqiy sohillarini esa Hind okeani suvlari yuvib turadi. Afrikaning qirg'oqlari kam parchalangan bo'lib, uzunligi 30 500 km ga teng. Afrika shimoldan janubga torayib boradi. Shimoliy qismining eni (Almadi va Ras-Xafun burunlari oralig'i) 7 500 km bo'lsa, janubining eni 3 00 km ga teng. Materik sharqida yirik Somali yarimoroli va Mozambik bo'g'izi bilan ajralgan Madagaskar oroli joylashgan. G'arbida yirik Gvineya qo'ltig'i bor. O'rganish tarixi.Afrika materigi dastlab Liviya deb atalgan. Olimlarning fikricha, Afrika so'zi eramizdan avvalgi II asrdan qo'llanilgan. Olimlarning fikriga ko'ra, materik nomi uning shimoli-g'arbiy qismi (Tunis, Marokash yerlari)da yashagan qadimgi berberlarning afarik qabilasi nomidan olingan. Afrika sivilizatsiyaning beshigi hisoblanadi. Unda 3 - 4 mln yil avval odamlar yashaganligi arxeolog olimlar tomonidan aniqlangan. 6 00 yil avval Nil daryosi vodiysining hosildor yerlarida ilk sivilizatsiya tarkib topgan. Afrika tabiatini, aholisining urf-odatlarini, xo'jaligini o'rganishda mashhur marokashlik sayyoh Ibn Battutaningalohida o'rni bor. U Afrikaning shimoliy va sharqiy sohillarini, Nil havzasini (1325 - 1349- y.), Sahroyi Kabirning g'arbiy qismini, Niger daryosining yuqori oqimidan o'rta oqimigacha o'rgangan. XV asr yevropaliklarning Afrikani o'rganishida muhim bosqich bo'lsa-da, unga qora kunlarni - qullar savdosini keltirdi. 1487- yilda Bartolomeu Diash Afrikaning janubidagi Yaxshi Umid burniga qadar Atlantika okeani sohillarini o'rgandi. 1497 - 1498- yillarda portugaliyalik Vasko da GamaAfrikani janubdan aylanib o'tib, 1498- yil ...