O'zbekiston ko'llari va suv omborlari

O'zbekiston ko'llari va suv omborlari Reja: 1.O'zbekiston ko'llari 2. O'zbekiston suv omborlari 3. O'zbekiston yer osti suvlari O'zbekiston hududida ko'llar nisbatan kam bo'lib, ular notekis joylashgan. Jumhuriyatimizda joylashgan ko'llarning aksariyati kichik bo'lib, mahalliy ahamiyatga ega. O'zbekiston hududidagi ko'llar qozonining (kotlovinasining) paydo bo'lishi jihatidan bir xil emas. Lekin ularning ko'pchiligi tekislik qismida daryo vodiylarida joylashgan qayir ko'llaridir. Aksincha, jumhuriyatimiz tog'li qismidagi ko'llar esa to'siq (to'g'on), morena va tektonik ko'llardir. O'zbekiston hududidagi ko'llar soni (5360 ta ko'l) 100% desak, shuning 56,5% uning tekislik qismida, 43,5% esa torli qismida joylashgan. Lekin suv yuzasi maydonining kattaligi jihatidan tekislikdagi ko'llar oldinda bo'lib, 67% ni tashkil etadi. O'zbekiston hududining tekislik va tog'li qismida ko'llar notekis joylashgan. Jumhuriyatimiz tog'li qismining 100-200 m balandliklarida (82 ko'l mavjud), kamroq, aksincha 200-300 m balandliklarida (165 ta ko'l mavjud) ko'proq, 300 m. dan baland qismida esa ko'p (2083 ta ko'l) ko'l joylashgan. Lekin bu ko'llar maydoni kichik bo'lib, ularning eng muhimlari Isfayram daryohavzasidagi Yashinko'l, Chirchiq daryosi havzasidagi Shovurko'l,. Nixnach, Karataka, Chotqol1, Chotqol2 ko'li, Shohimardon yaqinidagi Kubbonko'l, Ohangaron havzasidagi Arashan, SHerobod havzasida Kanbeshbuloq ko'li va boshqalar. O'zbekiston hududidagi ko'llarning ko'pchiligi uning tekislik qismida, xususan Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon, Chirchiq kabi daryo vodiylarida, asosan, ularning quyi qismlarida joylashgan. Bu ko'llarning qo'pchiligi kichik, sayoz va sho'r bo'lib, bahorda hamda daryo suvi ko'paygan vaqtda suvlarga to'lib, yozning oxirlariga ,borib, suvi juda ozayib sayozlashib, ba'zilari qurib, botqoqlik sho'rxokka aylanib qoladi. O'zbekiston tekislik qismidagi ko'llar kelib chiqishi jihatidan turlichadir. Ba'zilari daryo vodiylarining pastqam joylarida hosil bo'lib, yomg'ir, qor, irrigao'iya shoxobchalarining tashlama suvlari yoki yer osti suvlaridan, ba'zan esa daryolar toshganda sizib borgan suvidan to'yinib turadi. Bunday ko'llar berk ko'llar hisoblanib, suvi sho'r, ba'zilarining suvi yozda qurib qolib, tagida tuz cho'kib qoladi, ba'zilari botqoqli joyga aylanadi. Bu turdagi ko'llar Sirdaryo, Amudaryo va Zarafshon daryolarining vodiylari bo'ylab joylashgan. Tekislikda yana «efemer» yoki davriy turli ko'llar ham mavjud. Bunday ko'llar kichik, sayoz bo'lib, yomg'ir jala tariqasida yoqkanda yoki bahorgi qorlar tez eriganda hosil bo'lib, so'ngra yana qo'rib qoladi, ba'zan esa bir necha yillar mobaynida suvga to'lmay qurib yotadi. O'zbekistonning tekislik qismida eski daryo o'zanlarida ko'llar xam vajud. Bunday ko'llar Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon, Qashkadaryo kabi daryolarning quyi qismidagi qadimiy o'zanlarida joylashgan. Bu turdagi ko'llarning suvi agar daryodan tamomila, ajralmagan bo'lsa, chuchuk bo'ladi, agar daryodan ajralib qolsa, sho'r bo'ladi. Bunday turdagi ko'llarning rejimi daryo rejimiga bog'liqdir. O'zbekiston hududining tekislik qismida so'nggi yillarda odamlar tomonidan vujudga keltirilgan ko'llar soni ortib bormoqda. Bu turdagi ko'llar ekin dalalaridan oqib chiqayotgan zovur suvlarini ekin ekiladigan maydondan tashqaridagi ...